Wilt u een of meerdere archiefstuk inzien? Veel is nog niet digitaal, tenzij een paperclip-symbool naast de beschrijving staat. U bent van harte welkom op onze publieksvloer om archiefstukken in te zien op afspraak. Geef hierbij alstublieft bij 'Stukken' het toegangsnummer (het dikgedrukte bovenaan de pagina) en het inventarisnummer aan. Tot op de 3e verdieping van het Eemhuis!

Wij beheren de archieven van Amersfoort en zeven andere gemeenten uit de regio Eemland. Dit zijn zowel de gemeentearchieven die volgens de Archiefwet bewaard moeten worden als ook archieven van particulieren, bedrijven en verenigingen uit deze gemeenten.

Uw zoekacties: Kalandermolen te Amersfoort, 1656-1833

0085 Kalandermolen te Amersfoort, 1656-1833

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
1. Inleiding
0085 Kalandermolen te Amersfoort, 1656-1833
1.
Inleiding
In de kalandermolen, in 1656 gebouwd aan de Zuidsingel tussen het Weeshuis en de Varkensmarkt, werd bombazijn met behulp van een door een paard aangedreven pers glanzend gemaakt of gekalandeerd. De molen was eigendom van zestien bombazijnververs die elk een aandeel in het bedrijf bezaten. Vóór de bouw van deze kalandermolen bezat het weversgilde(?) een kalandermolen in de Utrechtsestraat tegenover De Vergulde Zwaan, welke in 1700 in het openbaar werd verkocht. Deze molen bleef echter in bedrijf zodat de participanten zich vanwege de daaruit voortvloeiende concurrentie gedwongen zagen die molen in 1702 terug te kopen. Om herhaling te voorkomen werd in dat jaar op hun verzoek door het gemeentebestuur een monopolie verleend op het kalanderen voor een periode van 25 jaar. Dit werd verlengd in 1726, 1755 en in 1777. (inv. nrs. 54, 55, 95)
De aandelen in de molen waren verhandelbaar en konden op een gegeven moment zelfs worden gesplitst in kleinere aandelen. Om dit tegen te gaan besloten de participanten in 1708 dat niet meer dan zes personen tegelijkertijd in de kalandermolen mochten deelnemen. (inv.nr. 26) Van de oorspronkelijk zestien aandelen waren er op dat moment acht opgekocht en ingenomen, één aandeel was van de gezamelijke participanten en één aandeel was door vererving in achten gesplitst. Daarvan hadden de deelgenoten inmiddels één achtste deel weten te verwerven. De verschillende eigenaren van het gesplitste aandeel eisten vervolgens hun inspraak in de vergaderingen van de kalandermolen " 't welk seer veel moeijten en ongeregeltheden baart, ja sodanigh dat daardoor en door 't geene daar verder uijt resulteert oogschijnelijk de totale ruine en verval van de voorseijde Calandermolen te dugten soude sijn" (inv. nr. 37) Daarom werd in 1716 besloten dat elk van de acht aandelen door niet meer dan één persoon in het bestuur van de molen mocht zijn vertegenwoordigd.
In 1833 wordt de kalandermolen voor een periode van negen jaar verhuurd aan de Commissie tot uitdeeling van spijs aan behoeftigen. Van deelgenoten is in het huurcontract overigens geen sprake meer. Als enige eigenaar treedt Gerrit van Loevezijn op die tussen de aankoop van zijn eerste aandeel in 1814 en de verhuur in 1833 blijkbaar de overige aandeelhouders heeft uitgekocht. (nr. 103) De waarde van zijn bezit zal niet hoog geweest zijn; al in 1814 blijkt het gebouw in een slechte staat te verkeren. In het proces-verbaal van openbare verkoop in verband met het faillissement van Nicolaas Kolff (inv.nr. 102) wordt de waarde van het te koop aangeboden 5/32 aandeel niet geschat in verband met 'de zwaare reparatien waar aan het zelve onderhevig is'. Wel is het nog steeds ingericht als kalandermolen want de nieuwe huurders krijgen toestemming om de nog aanwezige kalanderbak en de stander weg te breken en daarvoor fornuizen en ketels in de plaats te stellen. Uiteindelijk wordt het pand door de commissie gekocht. Waarschijnlijk is met die aankoop ook het archief van de kalandermolen in het bezit van de commissie gekomen.
De materiële toestand van de stukken is niet best, bovendien is er het een en ander verdwenen. In inv. nr. 55 is er sprake van een notulenboek waaruit een reglement wordt geextraheerd.
De nummering van de stukken is gebaseerd op een in het archief aanwezige chronologische plaatsingslijst die rond de eeuwwisseling door een onbekende is opgemaakt. Mogelijk hield deze inventarisatie verband met de overbrenging van het archief naar museum Flehite in 1895. (Jaarverslag Flehite 1895) Ten behoeve van de duidelijkheid zijn de stukken in deze plaatsingslijst, met behoud van hun nummering, in een onderling logisch verband geplaatst.

Kenmerken

Datering:
1656-1833
TE RAADPLEGEN IN:
Amersfoort
Soort toegang:
plaatsingslijst
Openbaarheid:
volledig
Omvang:
0,5 meter
Herkomst:
bewaring
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Archief Eemland, Amersfoort. Toegang 0085 Kalandermolen te Amersfoort, 1656-1833
VERKORT:
NL-AmfAE 0085
Geografische namen:
Archiefvormer(s):