Kattenbroek

De naam van de wijk Kattenbroek verwijst naar de boerderij Kattenbroek. Kattenklei is een weinig vruchtbare, dichte soort extreem zure klei. Het Middelnederlandse 'broec' betekent moeras of laag land.

Malenhoeve Kattenbroek

"Een seeker huyzinge, hoff en hofstede met twee schuren ende bergen nevens zeven en twintig morgen vier hondert roeden landt, gelegen onder de gerecht van 't Hogelandt end achter de Brinckemoolen, genaamt Cattenbroek." Zo werd de boerderij Kattenbroek in 1695 omschreven door een notaris. De hoeve is nu verbouwd tot woonhuis en ligt aan het stadspark Schothorst, Molenweg 13.

Kattenbroek wordt in de dertiende eeuw al genoemd. De hoeve lag op bewoonbaar zandgrond. Het was één van de boerderijen die behoorde tot de maalschap van Hoogland. Dit is een nog steeds bestaande vereniging van grondbezitters die is ontstaan als markgenootschap. De marke was de gemeenschappelijke woeste grond rond een dorp waar vee kon grazen. De eigenaren van de verschillende boerderijen die hier gebruik van mochten maken, organiseerden zich in een maalschap, die dit gebruik regelde.

Naast de oorspronkelijke boerderij, Oud Kattenbroek, werd in 1872 een nieuwe boerderij gebouwd, Nieuw Kattenbroek.

Emiclaer

De naam van winkelcentrum Emiclaer gaat terug op de middeleeuwen. Toen bestond hier de maalschap van Wede en Emiclaer. Zo werd de hierboven genoemde maalschap van Hoogland aanvankelijk genoemd. Bovendien verwijst Emiclaer naar het gerecht (te vergelijken met de tegenwoordige gemeente) van die naam. De maalschap en het gerecht bestonden al in 1282.

Midden in winkelcentrum Emiclaer staat aan de vijver een koperen maquette van de nieuwbouwwijk Kattenbroek. Op deze plaats stond het herenhuis Emiclaer, compleet met slotgracht. Het was rond 1640 gebouwd door de familie Foeyt, heren van Emiclaer. In 1826 werd het gesloopt. In 1989 hebben er archeologische opgravingen plaatsgevonden waarbij veel fraai aardewerk en glas uit de zeventiende eeuw is aangetroffen. Het middeleeuwse Emiclaer lag echter niet hier, maar waarschijnlijk op de plaats van de boerderij Groot Emiclaer. Deze staat aan de Emiclaerseweg 4 in Zielhorst.

Nieuwbouwwijk

"Opvallender, markanter, verrassender en gevarieerder..", zo moest Kattenbroek worden vergeleken met de andere nieuwbouwwijken volgens de ontwerper Ashok Bhalotra. Met de hoofdthema's 'reizen en thuis zijn' en 'de vier seizoenen' werd door de bouw van Kattenbroek vanaf 1990 de gewenste levendigheid in de stedenbouw teruggebracht. De Ring, De Laan der Hoven, De Verborgen Zone, De Kreek en Het Masker zijn enkele straatnamen die deze thema's symboliseren.

Kattenbroek is echt een wijk om te bekijken. De architectuur trekt de aandacht door het gebruik van opvallende vormen. Het kleurgebruik stemt vrolijk. Er zijn lange kaarsrechte lanen met repeterende vormen en diepe doorzichten. Andere straten zijn echter juist kronkelig of cirkelvormig en hebben verschillende soorten huizen. Er is weldegelijk zorgvuldig omgegaan met het bestaande landschap. De originele sloten, bomenlanen en boerderijen zijn in vorm gelaten. In de Verborgen Zone staan allerlei symbolische kunstwerken. Ook staan hier de Muurhuizen die een gevoel van beslotenheid zouden moeten geven maar ons vooral aan de middeleeuwse panden van Amersfoort herinneren.

Kattenbroek is door de bijzondere architectuur zelfs in het buitenland beroemd geworden. Met de realisering van Kattenbroek kwam - officieel per 1 januari 1994 - een einde aan de groeistadtaak van Amersfoort.

Wintertuin "De Kassen" aan de Laan der Hoven, gezien vanaf de Afrikaring. Van De Kassen zijn twee exemplaren gebouwd, beide aan de Laan der Hoven. Deze is genaamd J.P. Tijsseserre. ca. 1992 Architect: Kas Oosterhuis.vervaardiger: Evers, Johan Auteursrecht: Johan Evers. Naamsvermelding verplicht! Johan Evers, Paladijnenweg 62, 3813 HA Amersfoort, tel. 033 - 4724360.

Luchtfoto van de wijk Kattenbroek in aanleg, vanuit het noorden gezien. Bovenaan links De Brand en Zielhorst, rechts Schothorst. Onderaan rechts een hoekje van Hoogland. ca. 1991 - ca. 1992 Midavaine, Jacqueline Slagboom & Peeters, De Zanden 9, 7395 PA Teuge; tel. 05763 - 1868 (fotonr. 5892-B5).

Emiclaerseweg 4: "Groot Emiclaer". 1982 - 1984 De boerderij was één van de Malenhoeven. In 1940 is hij afgebrand en daarna weer herbouwd. In 1984 werd hij verbouwd tot Sectiepost Dienst Gemeentewerken. De boerderij is gesloopt in juli 1988. Bij de aanleg van de wijk Kattenbroek is de boerderij bewaard gebleven; hij staat nu naast de kerk De Lichtkring, aan het begin van de Laan naar Emiclaer. De gebouwen worden gebruikt door de gemeentelijke dienst SRO. Zie: "Emiclaer" van Heerlijckheid tot Stad, door G.G. Hilhorst (standplaats 2147).

Literatuur:

• G.G. Hilhorst, "Emiclaer" van Heerlijkheid tot Stad (1992-1993).
• G.G. Hilhorst, "Boerderij Kattenbroek" in: Historische Kring Hoogland, De Bewaarsman (januari 1996) jaargang 2 nr. 1.
• H.J. Poots, Amersfoort - 100 jaar groeistad (Amersfoort 1992).
• Historische Kring Hoogland, De Bewaarsman (oktober 1995) jaargang 1, nr. 1.
• Gijs Wallis De Vries en Renée Borgonjen, Kattenbroek. Groeistad Amersfoort en Ashok Bhalotra (Rotterdam 1997).