Isselt

De naam Isselt komt al rond 1260 voor. Het vormde in de middeleeuwen een gebied met eigen rechtspraak en bestuur, een zogeheten gerecht; dat is min of meer te vergelijken met de tegenwoordige gemeente. De Isseltseweg voerde naar het huis Isselt, dat al in de veertiende eeuw wordt genoemd. Dirc Cosijn van Isselt stichtte in 1339 een privékapel bij dit huis. Tegen deze kapel werd tussen 1635 en 1640 een herenhuis gebouwd voor de toenmalige heer van Isselt. Later kwam de kapel weer vrij te staan en werd vervolgens ingericht als onderdeel van een boerenwoning. Als een vreemde eend in de bijt staat de kapel nu op de hoek van de Uraniumweg en de Isseltseweg op het moderne industrieterrein. De weg boog vanaf het huis oorspronkelijk af naar links, volgde dan eerst voor een klein gedeelte het tracé van de tegenwoordige Amsterdamseweg en sloot uiteindelijk aan op de Puntenburgerlaan, die aanvankelijk voorbij de tegenwoordige Noordewierweg begon.

Ten westen van het gerecht Isselt lag de buurtschap De Birkt die ook nu nog net over de gemeentegrens onder Soest is te vinden. In de middeleeuwen lagen er twee kloosters: Mariënburg van de Brigitinessen en het Mariënhof van de Augustijnen. Beide werden geplunderd in 1543 door Maarten van Rossum. Hierop verhuisden de Augustijner monniken naar Amersfoort, waar Mariënhof nu nog steeds te vinden is.

Onder Isselt lag een aantal boerderijen. De Middelhoefseweg herinnert bijvoorbeeld nog aan de boerderij Middelhoef, voor het eerst genoemd in 1675. Aan de huidige Birktstraat heeft vroeger boerderij de Haar gestaan. Beide zijn gesloopt voor de aanleg van het industrieterrein.

Uit de zeventiende eeuw dateert de buitenplaats Berg en Dal, ook wel Ma Retraite genoemd. Deze lag buiten de Kleine Koppel bij de rivier de Eem. Daar woonde mr. J.L. baron Nepveu. Na zijn dood in 1903 werd dit goed gekocht door de gemeente Amersfoort. Het woonhuis werd een jaar later verbouwd tot woning voor de directeur van de Gemeentereiniging. Het huis is inmiddels al lang verdwenen.

In de jaren zestig en zeventig van de negentiende eeuw werden de spoorlijnen bij Amersfoort aangelegd. Door de goede bereikbaarheid van de stad kon de gemeente nu ook steeds meer industrieën aantrekken waardoor juist het gebied ten westen van de stad een geweldige ontwikkeling onderging. Fabrieken en bedrijven vestigden zich bij de haven aan de Eem net buiten de Koppelpoort en langs het spoor. Al vanaf 1875 werden bij de Kleine Koppel arbeidershuisjes gebouwd en ontstond de buurt 't Sasje. De naam gaat terug op die van een groentekwekerij ter plaatse, die in 1832 wordt genoemd. 't Sasje bestond uit de Noordstraat, Berg en Dalstraat, Hoogstraat en Eemstraat-Oost. Inmiddels is het buurtje ter ziele en ligt het gebied in afwachting van nieuwbouw braak.

In 1812 werd het oude gerecht Isselt bij Soest gevoegd om ruim een eeuw later, in 1941, naar Amersfoort over te gaan. De grens tussen Amersfoort en Soest kwam toen, op een klein stuk vlak bij de Eem na, gelijk te liggen met de oude grens van Isselt en Soest.

Tussen 1952 en 1962 werd de Amsterdamseweg aangelegd, het begin van route van Amersfoort naar Amsterdam. Deze volgt voor een klein gedeelte het oude tracé van de Isseltseweg (tussen Berkelstraat en Twentseweg). Het gebied ten noorden hiervan tot aan de gemeentegrens in het noordoosten, werd in de jaren zestig en zeventig ontwikkeld tot het eerste industrieterrein van Amersfoort. Er vestigden zich vooral productiebedrijven, autohandel, groothandel en distributiebedrijven. Bekend zijn de fabrieken van Erdal en Rohm en Haas. Een gedeelte van laatstgenoemde fabriek zal waarschijnlijk als industrieel erfgoed behouden blijven.

De straten zijn genoemd naar chemische elementen, Nederlandse provincies en de Eem met haar haven.

Boerderij De Haar aan Birkt 7. 1965-03 De boerderij is herbouwd in 1941. Gesloopt i.v.m. uitbreidingsplan Isselt. Auteursrecht: Fotocinehouse Amersfoort.

Middelhoefseweg 8, hoek Birkt. Boerderij genaamd Middelhoef. ca. 1965 - 1972 Gesloopt in maart 1972. Auteursrecht: Fotocinehouse Amersfoort.

De Kapel van Isselt op de hoek van de Isseltseweg en de Uraniumweg. 1989 - 1990 Uitg. Jos-Pé b.v., Postbus 166, 6800 AD Arnhem; tel. 085-453251. Niet gedigitaliseerde ansichtkaart van deze kapel: 51658.

Fabrieken aan de Nijverheidsweg-Zuid, gezien vanaf de brandweerkazerne aan het Smallepad. Vooraan, op nr. 3, de Rijwielfabriek van M. Pon N.V.. Daarachter, op nr. 7, Polak Fruital works N.V.. Op de voorgrond de spoorlijnen naar Zwolle en Apeldoorn, rechts de Amsterdamseweg. 1975. Auteursrecht: Fotocinehouse n.v., Amersfoort.

Literatuur:

• Max Cramer, Amersfoort. Basisplan bestaand stedelijk gebied. Historische wijkanalyse (Amersfoort, 1991).
• J.A. Brongers , Historische encyclopedie van Amersfoort (Amersfoort 1998/1999).
• De Zonnehof Amersfoort, Een veranderend stadsbeeld (Amersfoort 1988).
• H.J. Poots, Amersfoort - 100 jaar groeistad (Amersfoort 1992).
• B.G.J. Elias (red.), A. Luigjes en C.A. van Kalveen, Ach lieve tijd - 900 jaar Amersfoort en de Amersfoorters (Zwolle 1986-1987).