Calveen

Calveen was het middeleeuwse ontginningsgebied rond de Calveenseweg dat zich grofweg uitstrekte tot de polder Duist in het noorden, de polder Nieuwland in het westen, de gebieden Duist en Langerijs en Broodheuvel in het oosten en de Malewetering in het zuiden.

Lange tijd was het een woest en onbewoond gebied. Dat blijkt al uit de naam, die kaal veen betekent. Calveen ligt op een uitloper van de Hooglandse dekzandrug en is als eerste veengebied ontgonnen door de maalschap van Hoogland. Vermoedelijk is hiermee begonnen tussen 1100 en 1150. De grond lag wat hoger dan Hooglanderveen en was zanderiger. Eerst werd de Heisteeg (later Heideweg) langs de Malewetering aangelegd. Daarna werden slagen (stroken) vanaf deze weg tot aan de Calveense wetering (nu de Weteringkade), drooggelegd. De Calveenseweg werd over de zandkoppen gelegd die een natuurlijke waterkering vormden. Het werd zodoende dus een slagenlandschap met stroken land die van zuid naar noord lopen.

Het land werd als bouw- en weiland gebruikt. Hoewel akkerland de voorkeur had, was er ook veel veehouderij aanwezig. De eerste boerderijen in Calveen stonden rond de Calveenseweg, de Hogesteeg en Buurtsdijk. Ze waren bijna alle eerst in bezit van grootgrondbezitters -zoals de heren en vrouwe van Emiclaer - die het land verpachtten. Voorbeelden van boerderijen zijn Roosendaal, Groot Calveen, Klein of Ooster Calveen, Het Klooster of De Zandhaar, De Koekoek (in 2001 gesloopt voor de aanleg van de wijk Vathorst), De Gansenkuil en De Kneut.

In de middeleeuwen hoorde Calveen bij het gerecht Emiclaer. Een gerecht is te vergelijken een de tegenwoordige gemeente. Calveen maakte deel uit van Hoogland totdat die gemeente in 1974 werd opgeheven. Het grootste gedeelte van de middeleeuwse polder Calveen ligt tegenwoordig ten noorden van de rijksweg A1 en is bij de nieuwbouwwijk Vathorst betrokken. Het gedeelte ten zuiden van de A1 is nu bedrijventerrein Calveen en een stukje Kattenbroek. De Reiniertunnel is vernoemd naar Reinier van Valkenhoef, eigenaar van boerderij Roosendaal. Toen de A1 werd aangelegd bedong hij de aanleg van een tunnel omdat deze nieuwe weg zijn land zou gaan doorkruisen.

Bedrijventerrein Calveen

Door de groei van de stad is de Amersfoortse industrie en nijverheid in de tweede helft van de twintigste eeuw steeds meer naar de rand van de stad verdwenen. Bedrijventerrein De Isselt en het later aan de grens met Hoevelaken aangelegde terrein De Hoef konden de groei echter nauwelijks aan. Daarom werd aan de noordkant van de stad in de jaren negentig bedrijventerrein Calveen ontwikkeld. Het heeft een oppervlakte van 62 hectare en biedt ruimte aan bedrijven in de productie, groothandel en kleinschalige zakelijke dienstverlening.

De straten van het bedrijventerrein Calveen zijn genoemd naar raketten, ruimtevaartuigen en satellieten. Eén straat is echter genoemd naar de boerderij 't Haartje, die rond 1750 werd gebouwd op een hoge akker die oorspronkelijk bij boerderij Sneul onder Nieuwland behoorde en haar naam ontleende aan 'haar', dat is hooggelegen heide.

Calveenselaan, luchtfoto van Groot Calveen (boerderij met bijgebouwen en hooibergen). Groot Calveen werd in 1961 gesloopt t.b.v. bouw nieuwe boerderij. Vervaardiger: H.C. van Noordenburg.

De boerderij Groot Calveen aan de Calveenselaan. ca. 1950- ca. 1960. Lit.: "Door de bank genomen - Hoogland 1896-1996", p. 104.

Literatuur:

• Arie van den Heuvel (red.), Een wereld van verschil: Hooglanderveen ontmoet Vathorst. Fiets-/wandelroute en historische achtergronden (Hoogland 2003) 'De Bewaarsman. Tijdschrift van de Historische Kring Hoogland'.