Logo - Archief Eemland

Zoeken door alles

Pieters- en Blo(c)klandsgasthuis

Hoofdingang: Achter Davidshof 1; ingang Mannendeel: Westsingel 47. Dit gasthuis ontstond in 1804 door een door het Stadsbestuur opgelegde fusie van:

  • St Pietersgasthuis

    Gelegen aan de Westsingel bij het Kleine Spui; werd tegen 1390 (in ieder geval vóór 1391) gesticht (Groote) ten behoeve van zieken; het heette toen het 'Nye Gasthuys bij die Spoeye (= Spui)'. [Op een onbekende plaats achter dit gasthuis lag het Fraterhuis].

    Op 2 april 1393 werd het St Pietersgasthuis erkend door de bisschop van Utrecht. In de fundatiebrief van 1404 wordt het onder bewind van de stad geplaatst, ter verzorging van zieken. Kinderen, geestelijk gestoorden en melaatsen werden niet toegelaten. In later tijd kreeg het meer het karakter van bejaardenhuis; er werden (oude) mensen opgenomen in ruil voor geld of bezit (dit zijn de zg Proveniers of kostkopers). Achter de in 1500 aan de Westsingel gebouwde Kapel werd rond 1535 de Mannenzaal gebouwd; hier waren 22 bedsteden (met een nis voor de po) waarin tot 1838 soms twee gastelingen sliepen. In dezelfde tijd werd er langs de Westsingel een Vrouwenzaal (thans afgebroken) gebouwd.

  • Bloklandsgasthuis of H Sacramentsgasthuis.

    Wouter van Blokland en zijn echtgenote Johanna Pyck bepaalden in hun testament dd 3 september 1573 dat hun woonhuis aan de Langestraat tussen Nieuwstraat en Stovestraat (thans 87a) tot Gasthuis moest worden ingericht. Jaarlijks ontving het College van Regenten en Regentessen ten behoeve van de exploitatie van dit huis f 900,- uit hun andere kapitaal. Het was bestemd voor de zeer armen, maar allengs werden er ook kostkopers opgenomen. Er was plaats voor 13 personen. In 1794 werden er, op bevel van het Stadsbestuur, Britse troepen ingekwartierd; de gastelingen werden in het St Pietersgasthuis ondergebracht.

    Na de fusie in 1804 bestaat het bestuur uit 8 regenten (voor de financiën) en 8 regentessen (toezicht op het huishouden); het dagelijks toezicht op de gastelingen werd uitgeoefend door de binnenvader en binnenmoeder. In 1907 is het S gedeeltelijk gesloopt en vervangen door modern gebouw (architect H. Kroes) met de hoofdgevel langs het plantsoen bij Achter Davidshof. Slechts de Mannenzaal en de Kapel aan de Westsingel werden door ingrijpen van Victor de Stuers gered en in in 1912 gerestaureerd; zij zijn als Rijks Monument beschermd. De Mannenzaal heeft een houten tongewelf en bij de bedsteden behorende kisten om persoonlijk bezit in te bergen; de Kapel heeft een stenen overwelving. In de voorruimte is een, van elders uit het gebouw afkomstige, spiltrap geplaatst. De klok is gegoten door Geryt van Wou sr, anno 1497 diameter 51 cm; zij is gescheurd en sinds jaren buiten gebruik. De toegang tot en de bezichtiging van kapel en mannenzaal wordt, na de restauratie van 1985, geregeld via het Museum Flehite; het complex is te vergelijken (maar authentieker) met het Hôtel Dieu te Beaune in de Bourgogne.

  • In de Regentenkamer (in nieuwbouw) bevinden zich twee schilderijen:

    • Gemerkt S/H 1628; titel: act 5 Anania; voorstellend Anania en Saphira voor Petrus.
    • ?Pieter Bor, voorstellend de Gasthuis- regentenfamilie Vaneveld (legaat: 1668).
Referentie(s): N.Donselaar, Het Gecombineerd St Pieters en Bloklands Gasthuis te Amersfoort, [Amersfoort, 1970] bespr: [FL 4 dec 1971 46] zie ook: FL 19 no 1/2 juni 1988 14 (korte geschiedenis!!); M.J. van Lieburg, 'Men sal daer innemen arme zieke lude die bedde vast ligghen'; Het Sint Pieters Gasthuis te Amersfoort als exponent van middeleeuwse ziekenzorg, FL 23 no 1/2 mei 1993 6-9; M. Gerritsen-Kloppenburg, Gastelingen te kijk; Op zoek naar het gasthuisleven van 1907, FL 23 no 1/2 mei 1993 10-17.