Oud-katholieke Kerk of Oud-Bisschoppelijke Clerezij. In 1723 vond er in Nederland een formele scheuring plaats in de Roomskatholieke kerk. De problemen met Rome vonden in 1689 een aanvang tijdens het bewind van de apostolisch vicaris van de Hollandse Missie Pieter Codde (1648-1710), die van Jansenisterij beschuldigd werd; na Codde's dood werd in 1723, zonder medewerking van Rome, Cornelis Steenoven (1662-1725) tot aartsbisschop van Utrecht gewijd. Naast verschillen in opvatting omtrent de leer, was er de vraag wie de feitelijke leiding had: de bisschop met priesters en diakenen (de episcopalen) of de paus met de curie. De episcopalen werden in 1723 in de ban gedaan en noemden zich Oud-Katholiek. Met deze naam gaven ze te kennen dat ze zich aan de ideeën van de kerk uit de eerste eeuwen wilden conformeren; zij hadden spirituele relaties met het Jansenisme [genoemd naar Cornelius Jansenius (1585-1638); na zijn dood wordt het klooster Port Royal hun centrum; uiteindelijk is het Jansenisme in Frankrijk voor Rome door de knieën gegaan; in Nederland wordt het gedachtegoed voortgedragen door de O]. In hun discussie met Rome werden ze kerkelijk juridisch bijgestaan door de Leuvense hoogleraar Zeger Bernhard van Espen (1646-1728).
In 1870 werd het verschil tussen Rome en de O groter door hun niet-erkenning van de onfeilbaarheid van de paus; voor de O is de paus slechts bisschop van Rome. Sinds 1909 wordt de Nederlandse taal bij de eucharistie-viering gebruikt; in 1928 is de celibaats-plicht opgeheven. Thans zijn er in Nederland 30 parochies van de O met ca 8000 gelovigen.
De OKK had in Afrt 2 kerkgebouwen: één (nog aanwezig) op 't Zand (op de plaats van het voormalige St Nicolaasweeshuis en thans de oudste Nederlandse parochie van de O) en één in het Oud Katholiek Seminarie (gesticht 1726), de kapel (gewijd aan Willibrord en Bonifacius) zelf dateert van 1696; in 1957 verhuisde het OK-seminarie en eindigde het gebruik van deze kapel; de inventaris werd (tragischerwijs) geveild.
Referentie(s): M. Lamberigts, Een catalogus der varia van de bibliotheek van het Oud-Katholiek Seminarie te Amersfoort, Ex officina (Bull. Vrienden UB Leuven) (1986) no 1 13-24; Brongers (red), 1988.
Zie ook: Buys, Petrus Clerezij, Georgius, Janseniste collegie 't Zand