Opgravingen

Opgravingen door de sectie 'Archeologie' van de Gemeente Amersfoort sinds 1984. Zij zijn alfabetisch gerangschikt op adresnaam en oplopend huisnummer. Zij zijn voorzien van het jaar waarin zij plaats vonden en hun documentatie-code(s). Kleine waarnemingen zijn niet vermeld. De resultaten van de O zijn gepubliceerd in: FL, (Jaar)verslag van de afdeling/sectie Archeologie (4 afleveringen), Nieuwsblad, STAA-reeks en AKPU.

Het opgraven is één van de technieken die de archeoloog (Archeologie) gebruikt om kennis over het verleden te krijgen. De archeologie speelt voor de stadsgeschiedenis een dominante rol als de vraagstelling over stadvormende processen (bv keuze van de primaire plaats van de nederzetting of van de waterafvoer) of over objecten (bv bouw en veranderingen in bepaalde gebouwen) gaat; vaak bestaan hierover geen geschreven documenten.

Referentie(s): Brongers en Van Tent, 1981 (inleiding).

Door de zeer gecompliceerde ondergrond van een stad (ontstaan door de [ophogings]activiteiten van allerlei, los van elkaar werkende, individuen) heeft niet iedere opgraving evenveel historische zeggingskracht; niet iedere individuele ingreep reflecteert historische gebeuren. De plaats van een zeer gelukkig schot wordt in hoge mate door het toeval en door de grootte van de beschikbare opgravingsplek bepaald. Echter zeer veel kleine draadjes maken uiteindelijk één hemdsmouw, zo ook bij de opbouw van de stadsgeschiedenis d.m.v. O.

Naar mijn mening zijn er tot nu vier opgravingen binnen het stedelijke gebied die onze kijk op de ontwikkeling van de stad op fundamentele wijze hebben beïnvloed.

• Breestraat 23, de opgraving in de voormalige Markthal in 1984. Waterafvoer-verandering
• Hof in 1991. Structuur van de Stadhuizen en de vondst van de Waterput, de gracht van de bisschoppelijke hof, de haven op de plaats van de Vijver en van het Wed.
• Havik in 1995. De ligging en betekenis van de primaire huizen aan het water zonder de huidige straat; de indicatieve waarde van de richting van de nokken (loodrecht of evenwijdig) van de huizen t.o.v. de straat. Havik
• Mooierplein in 1998/99. De aanwijzing dat de Korte Gracht een gegraven waterloop is.

  Daarnaast zijn er nog twee andere onderzoeken van belang.

• Thematisch onderzoek naar de Bierproductie. Door het vinden van verschillende stookplaatsen (oventjes) en enig botanisch onderzoek is hierover inzicht m.b.t. de Afrtse situatie verkregen. AKPU 1996/97 pp.21-27.
• In het gemeentelijke gebied zijn de prehistorische, romeinse en (vroeg)middeleeuwse vondsten in Kattenbroek en Nieuwland (grafheuvels, grafvelden en huissporen) samen met de al bekende grafheuvelcomplexen op de Amersfoortse Berg belangrijke aanvullingen van onze kennis over het landschap Flethite waarin uiteindelijk de Afrt rond het jaar 1000 zou ontstaan.
  • Achter de Arnhemse Poortwal (1999) [code: AMI'99]

    Bewoningssporen vanaf XIV: paalgaten en greppels. Diergraven, waaronder 2 paardengraven. Stadsmuur.

  • St Andriesstraat 18-28 (1988) [code: AND 18-28]

    Bewoningssporen (paalgaten en kuilen) XIV/XV.

  • Appelmarkt 14 (1990) [code: AP 14]

    Binnenzijde van de Waag cq. Latijnse School. Vondst van een bierbrouwersoventje. Latijnse school ca 1525

    Referentie(s): AKPU 1990/91 p.19-20.

  • Appelmarkt / Groenmarkt (1997) [code: AGM'97]

    Deel van het kerkhof (minstens 70 graven) aan de N-zijde van de St Joriskerk; er zijn daar geen fundament-sporen van de librije gevonden.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 52; AKPU 1996/97 pp. 19-21.

  • Bloemendalsestraat 13-17 (1994) [code: BLOE 17]

    Recente verstoring; afgravingen en ophogingen.

    Referentie(s): AKPU 1994/95 p.14.

  • Bloemendalsestraat 38-40 (1985) [code: BLOE 38-40]

    Akkergrond waarop een lemen huisvloer uit XIV?, maar zeker XV.

    Referentie(s): Jaarverslag afdeling Archeologie 1985 p.9.

  • Bloemendalsestraat 61 (1990) [code: BLOE 61]

    Waarneming met de opname van een profielwand.

  • Bloemendalsestraat 8-10-12 (1986) [code: BLOE'86]

    Prehistorische AW en bewoning vanaf XIV.

    Referentie(s): Jaarverslag 1986-1987 pp.10-14.

  • Breestraat 20 onder MAVO-gebouw (1992) [code: BRE 20]

    Sporen van mogelijk een dubbele stadsgracht.

    Referentie(s): AKPU 1992/93 p.20-22.

  • Breestraat 23 (voormalige Markthal) (1984) [code: BRE 23]

    Eerste opgraving van de sectie Archeologie. Voor een belangrijk resultaat: Waterafvoer-verandering rond midden XIII.

    Referentie(s): FL 17 no 1/2 april 1985 30-35.

  • Breestraat (1985) [code: BRE'85]

    Aanvulling van opgraving Breestraat 23.

    Referentie(s): Jaarverslag 1985.

  • Bunschoterstraat 38-40-42-44 (1996) [codes: BUN 38, BUN 40, BUN 42 en BUN 44]

    Bases van een aantal gesloopte boerderijen teruggaand tot XIV.

    Referentie(s): AKPU 1996/97 pp. 14-17.

  • Elisabeth Gasthuis / St Andriesstraat (1994) [code: ELI'94]

    Verlengde Vlierbeek, Glashorst.

    Referentie(s): AKPU 1994/95 p.15.

  • Emiclaerseweg Hoogland (1989 en 1989) [code: EMIW'89 en EMIW'91]

    In 1991 werd hier een grafveld (II) met een terra-sigillata kom als urn gevonden; eveneens een huisplattegrond uit de IJzertijd.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 17 en 18; AKPU 1988/89 p.27-30

  • Klein Emiclaer (1988) [code: EMI'88] Emiclaer

    Referentie(s): Nieuwsblad no 20; AKPU 1988/89 p.8-9.

  • Flintplein (1986) [code: FLP'86]

    Twee fragmenten IJzertijd-aardewerk.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 5.

  • Grote Koppel (1995) [code: GK'95]

    Bestudering van de Oude Eem-lopen en hun oevers.

    Referentie(s): AKPU 1994/95 p.18; 1996/97 p.28 (s.v. Kleine Koppel).

  • Grote Haag Parkeergarage / Appartementen (1995) [code: GRH'95]

    Ernstig verstoorde grond; geen interpreteerbare sporen.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 44; AKPU 1994/95 p.17.

  • Grachtkerk (1987) [code: GR'87]

    Houten waterleiding.

    Referentie(s): Jaarverslag 1987 p.25; STAA-reeks 8.

  • Havik 8-14 en 45 (1995) [codes: HA 14 en HAV 45] Havik

    Referentie(s): STAA-reeks no 7 (december 1996); AKPU 1994/95 p.20-30.

  • Herenstraat 4 (1989) [code: HE 4] Glashorst, Herenstraat 4

    Prehistorische sporen, waterloop, en randverschijnselen klooster (XIV)

    Referentie(s): Nieuwsblad no 20 (dec 1989); AKPU 1988/89 p.10-11.

  • Hellestraat / Westsingel (Albert Hein-complex) (1985)

    Vondst van misbrand van dakpanproductie.

    Referentie(s): Jaarverslag afdeling Archeologie 1985 p.5-9; Nieuwsblad no 2.

  • Hellestraat (Bouwput polikliniek) (1985) [code: HEL'85]

    ME pottenbakkersafval.

    Referentie(s): Jaarverslag 1985 pp.5-9.

  • Hof 11-12 (1991) [code: HOF 11-12]

    Pre-stedelijke bewoning (XII/XIII); geen sporen van Havickerstraat gevonden.

    Referentie(s): (Jaar)Verslag 1988-1992 p.11; Nieuwsblad nr 33 (mei 1993) en 36 (dec 1993); AKPU 1990/91 pp.16-19.

  • Hof (1991) [code: HOF'91]

    Grote opgraving over de gehele Hof: stadhui(s)(zen), waterput, gracht, wed en wegen.

    Referentie(s): Nieuwsblad extra no 1 (april 1991), no 2 (juni 1991), no 3 (aug 1991, no 41 (feb 1995); Krauwer en Snieder (red.), 1994; STAA no 4 (1994), no 6 (1996); AKPU 1990/91 pp.10-19.

  • St Jorisdriehoek / Torenstraat / Ringweg (1997) [code: JOR'97]

    XIV slootje, geen oude bewoning, XIX afvalkuilen, los gevonden valse gouden munt (....) en geologische waarnemingen (Amersfoort; cf Geologie).

    Referentie(s): Nieuwsblad no 52; AKPU 1996/97 pp. 17-19.

  • Kamp 26-28 (1995) [code: KA 26-28]

    Bewoning vanaf XIV.

    Referentie(s): Monu 40; AKPU 1994/95 p.30.

  • Kamp 82 (1996) [code: KA 82]

    Bierbrouwersoventje; thans afgesloten met een reeks glazen platen en toegelicht met een bronzen plaat aan de gevel. Botanisch onderzoek.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 53, STAA 8; AKPU 1996/97 pp. 21-27.

  • Kattenbroek I t.e.m. VIII (1989 I-IV -, 1990 V en ..... VI-VIII) [codes: KA I, KA II, KA III, KA IV, KA V, KA VI, KA VII, en KA VIII]

    Referentie(s): Nieuwsblad 20 (dec 1989), no 21 (april 1990), no 22 (juni 1990); AKPU 1988/89 p.11-14; AKPU 1990/91 p.20 en AKPU 1992/93 p.22-23.

  • Kerkstraat / Muurhuizen Bouwterrein ROB-gebouw (1984, 1984 II, 1985) [codes: KM'84, KM'84 II en KM'85]

    Er werden 3 activiteits-fasen onderscheiden: ontwatering (eind XII/eind XIII), ophoging/eerste bewoning (ca 1300/XIVa) en funderingen (vanaf XV). Huis, beerputten en 2 bierbrouwoventjes. In deze opgraving is ook de veel oudere opgraving in 1964 door H.F. Wijnman in de tuin van zijn huis (toen wonend aan Kerkstraat 3) opgenomen; Wijnman vond daar veel pottenbakkersafval; het onderzoek voorafgaand aan de bouw van het ROB-kantoor bracht echter geen pottenbakkers-ovens aan het licht.

    Referentie(s): A. Bruyn, Pottersvuren langs de Vecht. Aardewerk rond 1400 uit Utrecht, Rotterdam, 1979; Nieuwsblad no 3; FL 17 no 1/2 april 1985 pp.33-34; Jaarverslag afdeling Archeologie 1985 pp.12-19; Brongers, 1988 en AKPU 1988/89 p.14-19.

  • Kleine Spui 18 Opgraving door AWN.

    Referentie(s): AKPU 1988/89 p.19.

  • Kleine Spui 20 (thans: Brouwerij 'De Drie Ringen') (1990) [code: KLSP 20]

    Oever van de voormalige Hellegracht aangesneden; gedempt: XVII / XVIII.

    Referentie(s): AKPU 1990/91 p.21.

  • Koestraat (1995) [code: KOE'95]

    Referentie(s): AKPU 1994/95 p.30.

  • Koppelpoort (1997) [code: KOP'97]

    Onderzoek fundering onder water; vondst van dubbele houten vloeren.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 50; AKPU 1996/97 pp. 28-32.

  • Kreupelstraat (1984) [code: KREU'84]

    Klokbeker aardewerk.

    Referentie(s): FL 17 no 1/2 (april 1985).

  • Krommestraat 45 (Thans: restaurant) (1989) [code: KRO 45]

    Bierbrouwersoventje.

    Referentie(s): AKPU 1988/89 p.20; STAA 8.

  • Lavendelstraat 6-8 (1998) [code: LAV'98]

    Bij het bouwen van een kelder werden een aantal leemvloeren (7 leemlagen en 2 brandlagen) waargenomen (vanaf XIII); deze vloeren liepen tot aan de straat.

  • Leo's Oord (Hoogland) (1990) [code: LEO'90]

    Resultaat?

  • Lieve Vrouwe Kerkhof (1986 en na verplaatsing Visbanken 1987) [codes: LVK'86 en LVK'87]

    Grote opgraving van de afgebroken OLV-kerk, Kapel en kerkhof.

    Referentie(s): Jaarverslag van de sectie Archeologie 1986/87 p.15-27; Nieuwsblad (extra) no 5 (april 1986), no 1 (juni 1986), 2 (juni 1986), no 3 (juli 1986); no 4 + 5 (juli 1986), no 6 (sept 1986), no 7 (october 1986); no 8 (december 1986, no 9 (april 1987); STAA 3.

  • Lieve Vrouwestraat 5 t.o. Het Madammeke (1997) [code: LVS 5]

    Ophogingslagen, afvalkuiltje.

    Referentie(s): AKPU 1996/97 p. 32.

  • Mooiersplein (1998/99) [code: MP'98]

    Bewoningssporen vanaf XI: plattegronden van houten bebouwing (XI t.e.m. XIV); baksteenbouw vanaf XIV. Kelders, waterputten, 'huis vanouts genaamt de Keegelbaan' met een bijzondere fundering (XIV) van grote zwerfstenen. Onder de vondsten is een zg. kometenglas (naar het verschijnen van de komeet van Halley in 1682). Uit een profiel loodrecht op de Korte Gracht blijkt het gegraven karakter van deze waterloop.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 55.

  • Muurhuizen / Nieuwstraat hoek (1990) [code: MN'90]

    Sporen van een waterkering.

    Referentie(s): Nieuwsblad 25; AKPU 1990/91 pp.21-23.

  • Muurhuizen / Stovestraat hoek (1991) [code: MST'91]

    Muurwerk eerste huis ter plekke.

    Referentie(s): AKPU 1990/91 pp.24-25.

  • Muurhuizen 45, 49 en 51 (Vroeger: MAVO Muurhuizen) (1989) [code: MU 49-51]

    Stadsmuur.

    Referentie(s): AKPU 1988/89 p.20-21. Muurhuizen 45, >49 en 51

  • Muurhuizen 110 (....) [code: MUU 110]

    Opgraving door H.F. Wijnman in zijn toenmalige eigen huis (Het Vagevier) en tuin. De tekeningen en vondsten zijn overgedragen aan de sectie Archeologie. Het blijkt niet eenvoudig om de profielen van hier te koppelen aan die van Muurhuizen / Kerkstraat [codes: KM84, KM84II en KM'85] omdat er een huis- en een straatbreedte (Kerkstraat) tussen zit.

  • Muurhuizen 179 [code: MUU 179]

    Tijdens bouwwerkzaamheden kwam een beerput tevoorschijn; deze is in het zicht gelaten. Er werd tevens een klein uitvalspoortje (een poterne) in de oude stadsmuur waargenomen.

    Referentie(s): AKPU 1996/97 pp.34-35.

  • Muurhuizen 185 en 187 (1988) [code: MUU 185]

    Gracht en stadsmuur werden hier aangetroffen.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 17 (maart 1989); AKPU 1988/89 pp.21-23.

  • Muurhuizen 35 (....) [code: MUU 35]

    Resultaat?

  • Muurhuizen / Schoutenstraat zie: Muurhuizen 45 (1989) [code: MUU 45]

    Referentie(s): AKPU 1988/89 pp.20-21.

  • Muurhuizen 62 en 64 (1994) [code: MUU 62]

    Twee slootjes en een tonput (ws beerput).

  • Nieuwlandseweg 2 (1995) [code: NLW 2]

    Smederij XVII.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 44; AKPU 1994/95 p.40.

  • Nieuwlandseweg 35 Ganzenboerderij (1997) [code: NLW 35]

    Klokbeker en een bronstijd grafheuvel.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 50, AKPU 1996/97 pp. 35-37.

  • Nieuwlandseweg 43 (1996) [code: NLW 43]

    Paalgaten, mogelijk schaapskooi.

  • Nieuwland I, II, III, IV, V en VI (1993 -I-, 1994 -II, III en IV- en 1995 -V en VI-) [codes: NWL I, NWL II, NWL III, NWL IV, NWL V en NWL VI]

    Proefsleuven en opgravingen.

    NWL III Mesolithisch jagerskamp + Neolithisch (?) crematie graf.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 36 (mesolithicum + neolithicum), no 42; AKPU 1992/93 p.23, 1994/95 pp.32-40.

  • De Oude Hoef (Hoogland) (1987) [code: OH'87]

    Referentie(s): Zie: Schothorsterlaan 31; Nieuwsblad no 13.

  • Onze Lieve Vrouwestraat 30 40 (1984) [code: OLV 30-40]

    Dit onderzoek behoort bij het Breestraat 23 (= Markthal)-onderzoek [code: BRE 23]

    Referentie(s): Zie: Breestraat 23.

  • Schimmelpenninckstraat/-kade (1992) [code: SCH'92]

    Onderzoek naar loop Oude Eem. In 14 m diepe boringen werd het Eemien aangetroffen; de ondiepere ondergrond met eventuele archeologica was verstoord en oninterpreteerbaar door de aanleg van een parkje (zichtbaar op Kaart van Tomkins) mogelijk door Zocher.

    Referentie(s): AKPU 1992/93 p.25.

  • Schothorsterlaan 31 (De Oude Hof of Hoef) (1987) Schothorsterlaan 31

    Voormalig erf van een boerderij. Vroegste bewoning VIII / IX. Waterputten uit uitgeholde boomstammen. Vier schoenfragmenten.

    Referentie(s): Jaarverslag van de sectie Archeologie 1986/87 pp.28-30; Nieuwsblad no 13.

  • Sneul erf (thans Mortuarium) (1994) [code: SNEU 2]

    Gracht aangetroffen (XIII).

    Referentie(s): STAA 5; AKPU 1994/95 pp.36-38.

  • St Pieters en Blokland Gasthuis (1985) [code: SPB'85]

    Waarneming in kapel tijdens restauratie en aanleg vloerverwarming; er werd een skelet bij het opgegraven altaarfundament gevonden.

    Referentie(s): Jaarverslag afdeling Archeologie 1985 p.9-12; Nieuwsblad no 3.

  • Stovestraat 19 (1993) [code: ST19]

    Beerput (datering XVI en later).

    Referentie(s): Nieuwsblad no 36; AKPU 1992/93 p.28 en 30.

  • Stadhuisplein (1992) [code: STPL'92]

    Deel (ws. de helft) van het kerkhof van het Observantenklooster aangetroffen. Ca. 250 skeletten geborgen.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 31; AKPU 1992/93 pp.24-29.

  • Utrechtsestraat 33 35 (naast V&D) (1998) [code: UST'98]

    Smederij.

    Referentie(s): Nieuwsblad no 53.

  • Viepoort (Kamperbinnenpoort)

    Referentie(s): AKPU 1990/91 p.25-27.

  • Vijver 26

    Fundering oudere bebouwing; beerput (XVII / XVIII) [opgr. AWN].

    Referentie(s): AKPU 1990/91 p.28.

  • Westsingel 49 (Croontje) (1988) [code: WES 49]

    Scherven: datering ca. 1300.

  • Zielhorst (1988) [code: ZIE'88]

    Verkenningen en opgravingen: Mesolithicum, paalsporen, IJzertijd, crematies uit Romeinse tijd, terra sigillata-kom. Zielhorst

    Referentie(s): AKPU 1988/89 pp.27-30.

  • Zocherpad

    Crematiegrafveld, 20 graven, ca. 20.000 verkoolde eikeltjes (Late IJzerijd).

    Referentie(s): Nieuwsblad no 21 + 22; AKPU 1990/91 p.28.

  • Zwanehalssteeg (1987) [code: ZWH'87]

    Bewoningssporen, beerputten (XVI/XVII) en een houten waterleiding. Bier, Putstoel

    Referentie(s): Nieuwsblad no 11 (october 1987); Jaarverslag van de sectie Archeologie 1986/87 pp.23-26.