Onze Lieve Vrouwekerk en -toren
In de volksmond: Lange Jan, dit is overigens niet een specifiek Afrt naam; er zijn vele Lange Jannen in Nederland bekend.
Er was al een kapel vóór 1390. Na Mariawonder in 1444 gevolgd door bedevaarten werd deze kapel vergroot tot kerk. De financiering daarvan vond vermoedelijk deels plaats door de opbrengsten van de pelgrimages, deels door de bisschop voor wie de toren een signaalfunctie had. Pelgrims, Pelgrimsinsigne
Aanvang bouw toren in 1457 door Bisschop David van Bourgondië (hoogte ruim 98 m). Blikseminslag in 1651 (Nicasius) en 1804. De kerk was eind XVIII als kruitopslag in gebruik; door een ontploffing in 1787 verwoest; de resten werden als werkverschaffing afgebroken in 1845.
Referentie(s): Van Bemmel, 1760 p.129-161. [Over blikseminslag en explosie] JVFL 1892 18-19; [over een glas met de afbeelding van deze kerk] JVFL 1893 38; [brief met beschrijving buskruitexplosie, 1787] JVFL 1913 17-18.
- T.van Hoogevest, De restauratie van de O.L.V.-toren te Amersfoort 1965-1970, FL 4 dec 1971 42-45.
- G. Berends, De houten torenbekroningen van Amersfoort en Gouda. Bulletin van de Koninklijke Oudheidkundige Bond 73 (1974) 5 216-220 [FL 7 sept 1975 40].
- F. Livestro, De Onze Lieve Vrouwekerk en -toren te Amersfoort, (bijvakscriptie bouwkunst doctoraalexamen), Utrecht.
- F. Livestro-Nieuwenhuis, De O.L.V.Kerk na de ontploffing in 1787, FL 14 no 3 okt 1982 62-69.
- F. Snieder en M. Krauwer, Het Lieve-Vrouwekerkhof te Amersfoort, Archeologisch Nieuws, Bulletin KNOB 86 no 3 (1987) 129-131.
- Aart J.J. Mekking, Het Spel met Toren en Kapel; bouwen pro en contra Bourgondië van Groningen tot Maastricht, Zutphen, 1992. [Toren als Maria-beeld en grenspaal; overeenkomsten met Dom-toren (Utrecht) als ondergrondse gevangenis, toren is op stedelijke grond gebouwd en door een luchtbrug met de kerk verbonden. Archeologie, Kaarten, Landelijke Krankeledenstraat 30