Min of meer cirkelvormige straat rond het centrum van de stad; tweederde van de cirkel heet M, het overige derde deel heet Breestraat en Krankeledenstraat. De straat is genoemd naar een reeks huizen, die sinds de XVIe eeuw gebouwd is op de plaats van de eerste stadsmuur. Toen in het midden van de XVe eeuw de tweede stadsmuur gesloten was, verloor de eerste haar functie. Op de plaats van de in onbruik geraakte Muur werden, gebruik makend van stukken muur en van stenen uit de muur, aan de grachtzijde (oneven nummering) de M gebouwd. Op een paar oude wel verdedigbare elementen na (Tinnenburg, Plompetoren), stammen de vroegste M uit midden XVI; de suggestie afkomstig van Van Bemmel, 1760 (I p.19) dat het grootste deel, gezien de verschillende burg-namen, verdedigbaar zou zijn is daarom niet juist. Er schijnen toch wel andere oude elementen voor te komen (); een en ander is nog onduidelijk.
Referentie(s): Hovy, 1986 pp.28/29.
Zie ook: Huisnamen, Muren, Muurhuizen 45
(zie ook 3) [Rijksmonument] 1853-1953: Oude Mannen- en Vrouwenhuis der Hervormde diaconie. Hoog oprijzend gebouw met rechte kroonlijst, zadeldak en aan de zijkanten trapgevels. Voordeur met omlijsting en bekroning. Aan de achtergevel laat-gotische uitbouw. Inwendig op een eiken gesneden lateibalk gedateerd 1561. In de kelder 2 gewelven. Sedert 1953 in gebruik als muziekschool. Het gebouw heeft, evenals no 3, geen hijsbalk of mogelijkheid tot het aanbrengen ervan. Mogelijk zijn 1 en/of 3 later aan de reeks M toegevoegd, waardoor een oude weg Scherbierstraat-voorloper Hendrik van Viandenstraat naar Leusden geblokkeerd werd.
Referentie(s): C. van den Braber, Middeleeuwse toestanden in leskamers!, Weerklank, medelingenblad van de Regionale Muziekschool Amersfoort, april 1976 [over gevonden muurschilderingen].
(zie ook 1) [Rijksmonument] Pand uit ca 1561. Tegenhanger van het aangrenzende voormalige Oude Mannen- en Vrouwenhuis. Hoge bakstenen gevel aan voor- en achterzijde. Regelmatig aangebrachte vensters met kruisroeden (XVIII). Omlijste voordeur. Gewelven in de kelders.
(vormt een geheel met 7) [Rijksmonument] Huis met gepleisterde gevel met rechte kroonlijst. In het midden dakkapel (waarin de mogelijkheid van een hijsblok) met plat dak, de kroonlijst doorsnijdend. Gebeeldhouwde gevelsteen met een afbeelding van het huis met als onderschrift tevens huisnaam: 't Huis te Niiwen Burch 1645.
[Rijksmonument] Huisnaam: Bollenburgh. Huis met hoog oprijzende XVI gewitte gevel. Hijsluik, rechte daklijst doorsnijdend; hoog zadeldak. Op bovenverdieping kleine vensters. Aanbouw tegen de stadszijde. Dichtgemetselde vensters. Hier woonde tot 1564 Johan van Oldenbarneveldt; in 1575 werd het Stadslint- en Spinhuis (hier werkten de stadswezen). Tussen 1684 en 1719 woonde er het lid van de Magistraat (Burgemeester) Mr Gerard Thiens en zijn familie.
Tijdens een interne restauratie werden enige schoenen (XVII) in een verborgen nis gevonden; mogelijk tot afweer van onheil.
Referentie(s): O. Goubitz in: AKPU 88/89 p.24-25.
Gevelsteen: Ao 1902 (no.23). Jugendstil. Huisnaam: Rommelenburg.
Referentie(s): L. van Hoorn-Koster, Rommelenburg herontdekt; De geschiedenis van een der oudste Amersfoortse muurhuizen en zijn bewoners, Amersfoort, 1994.
- naar R is de Weeshuisgang; iets verder, naar L begint de Korte Gracht.
[Rijksmonument] Huisnaam: Huis Tinnenburg; oudste vermelding 1414; (De naam Groot Tinnenburg lijkt van later datum, zie 27). XV, aan de Muurhuizenzijde bogen van de stadsmuur. Gemetselde kruisvensters, trapgevels beëindigen het zadeldak. Dichtgemetselde deur met Tudorboog in XV aan de wal toegevoegd. Gerestaureerd in 1947; de rafelige reeks stenen aan de Korte Grachts-kant, die een boogaanzet sugereren zijn tijdens deze restauratie toegevoegd!
Referentie(s): J. Heyligers, Tynnenborch te Amersfoort, JVFL 1904 28-33.
[Rijksmonument] Huisnaam: Klein Tinnenburg. Huis met eenvoudige gevel met rechte kroonlijst. Doordat men dit huis Klein Tinnenburg is gaan noemen, is de naam Groot Tinnenburg ontstaan.
[Rijksmonument] Huis met gepleisterde gevel met traptorentje, gesmede muurankers en uitbouw aan de straat. Rechte kroonlijsten.
[Rijksmonument] Gepleisterd pakhuis. In de gevel 2 hijsbalken. In 35 A is thans een gevelsteen geplaatst 'D Gulde Vysel' [afkomstig van Langestraat 31].
In dit huizencomplex was tussen 1578 en 1907 het St Elisabeth's gasthuis gevestigd; dit was het eerste Amersfoortse ziekenhuis. Hier mochten geen patienten met besmettelijke ziekten opgenomen worden.
Referentie(s): Van Beurden, 1924; Laetitia M.L. Bongaerts-van Rijckevorsel, Vier eeuwen St. Elisabeth in Amersfoort, Amersfoort, 1977,pp. 8-9.
Door onduidelijkheid in de geschiedenis van de Huisnummering leeft bij velen de (vaak nageschreven) onjuiste gedachte dat het gasthuis op no 33 gevestigd is geweest; Van Hoorn-Koster (1994, p.35) merkte op dat het gasthuis tot 1907 in Muurhuizen 35 was gevestigd.
[Rijksmonument] Huisnaam: Witte Paard. Laag eenvoudig gepleisterd huis, uitspringend naast nr 35 B.
- naar L: Stovestraat; naar R: Schoutensteeg.
- naar L: Nieuwstraat
op deze laatst genoemde hoek werden, tijdens een opgraving, waterwerken uit de XIII gevonden: Nieuwsblad 25 (maart 1991).
Tijdens een opgraving werden resten van de oude stadsmuur aangetroffen: op nummer 45 gefundeerd op zand met venige banden (aanwezig onder voorgevel); op nummer 49-51 gefundeerd op verspoeld zand; steenformaat: 27x13x5 cm, breedte muur ca 90 cm.
Het pand no 45 heeft een zware achtergevel (formaat stenen: 23x12x6 cm) waarbij keramiek en ander afval gedateerd rond 1400; dit is een opmerkelijk vroege datering voor een (hergebruikt) onderdeel van een muurhuis.
Referentie(s): AKPU 88/89 p. 20-21.
[Rijksmonument] Eenvoudig XVIII huis met rechte kroonlijst, aan de Singel uitgebouwde vleugel.
[Rijksmonument] Witgepleisterde eenvoudige woning met rechte kroonlijst en zadeldak, deels uit de XVI en XVII. Steen met jaartal 1635 [steen is onzichtbaar]
[Rijksmonument] Huisnaam: Plompe- of Dieventoren. Zware toren in de Muurhuizen opgenomen, vroeger iets buiten de wal gelegen. Gebouwd als gevangenis. Toegevoegd aan de XIII wallen. Bij restauratie in 1943 van poortdoorgang voorzien, oudtijds met tentdak gedekt. Bij herstellingen in 1860 van een klokkenkapel (met klok afkomstig van de Latijnse School, toen in de afgebroken Agneskapel aan de Heerestraat) voorzien. Klok gegoten door Thomas Both anno 1590, diameter 44 cm. Hiervan komt de naam 'Latijntje' voor dit stuk M.
[Rijksmonument] Groep van 5 woningen, eens een groot pand vormend en in 1943 gesplitst. Statige hoge gevel met steil zadeldak uit XVI. Aan de singelzijde gemetselde bogen en lisenen.
(1899: B 197) [Rijksmonument] Huisnaam: Het Secretarishuisje. Oorspronkelijk uit begin XVI. Rond 1600 geheel opnieuw opgetrokken in opdracht van de families Van Westrenen en Ram. Natuursteen omlijst renaissance poortje [met links het sprekende wapen Ram en rechts het wapen Van Westrenen met drie lelies (Streekwapen) en een wolf], schelpen boven de vensters, daklijst onderbroken door getrapgevelde dakkapel. Aan de achterzijde uitgebouwde lagere vleugel, hier eveneens enkele schelpvullingen. Het huis heet secretarishuisje naar de stadsecretaris en notaris Jan Both, Hendriks die het pand in 1782 inwendig grondig liet verbouwen; hierbij ontstond ook de ingang rechts van de hoofddeur, die naar de, door een inwonend huisbewarend echtpaar bewoonde, benedenverdieping leidde. Gerestaureerd in 1953.
Atelier van de Schilder J.W. Pieneman (1779-1853); zijn zoon Nicolaas werd in Afrt geboren.
[Rijksmonument] [Blafferd no 842] XVII huis met zakgoot, dubbel zadeldak en rechte kroonlijst. In de singel uitgebouwd tuinhuis. Aan de korte zijde dubbele topgevel met littekens van oudere gevel.
Mr Diderik Schaghen was eig./bewoner in XVIIIA; zijn naam staat op het tuinhuisje (aangebracht door Jan Schaap en zijn vrouw C. Schaap-Roozendaal, die er tussen 1939 en 1965 woonden en het huis retaureerden; vanaf 1954 hadden zij daar het 'Hobby-Huis).
Eig. tot 1775: Maria Catherina Nessingh (weduwe van D Schaghen); in 1775 koopt Anthony Voskuyl het pand uit de boedel van deze weduwe; in 1898 is eig. het RK Liefdehuis (St Josephgesticht), deze instelling verhuurt het pand aan diverse personen en ambachtslieden.
Bij inpandige graafwerkzaamheden werd waargenomen dat de voorgevel van dit huis gefundeerd was op de voet van de eerste stadsmuur; in deze voeting was een onderbreking in het verlengde van de Kerkstraat en Spieringsteeg, naar men zegt een (vlucht)poortje (z.g. poterne) (echter m.i. gezien de hoogte, waarschijnlijker een straatwater-afvoer) in het muurstuk tussen de Kamperbinnenpoort en de Bloemendalsebinnenpoort.
In de kelder is een opgegraven Beerput (ca 1500) in het zicht gehouden.
- naar L: Kerkstraat
Verslag van opgraving in 1988 naar stads-Muur door F. Snieder in: Nieuwsblad 17 (maart 1989) en in AKPU 88/89 p. 21-23. Formaat bakstenen 27x13x5 cm; de voorgevel is er op gefundeerd.
[Rijksmonument] Huisnaam: 't Sluisje. Huis met forse XVI gevel, gewit zadeldak, uitgebouwd aan de Muurhuizen. Gevelsteen boven deur met: 'MUSIECQZAAL'. Musiecqzaal
naar L: Havik
[Rijksmonument] Huisnaam: Prattenburg. Van origine XVI huis met achthoekige traptoren boven deurpartij oprijzend. Datering 1569 op de spil van de trap. Doorlopend XIX gedeelte hier niet onder begrepen. Italiaender
P. Broekema en A. le Coultre, Het huis Prattenburg, FL 15 no 3/4 dec 1983 50-59.
naar L en R: Bloemendalse Binnenpoort.
Statig hoog oprijzend XVI huis gepleisterd met hoog zadeldak.
Gepleisterd XVI huis. Daklijst met uitgekraagd gemetselde rand. De huisnaam ''t Oude Wevershuis' is een naam uit XX.
XVI huis van 3 verdiepingen, dakkapel met hijsbalk, de daklijst doorsnijdend.
Hoog XVI huis met 4 verdiepingen en hoog zadeldak. Aan de zijkanten in door schoorstenen bekroonde topgevels eindigend. Aanzetten van doorlopende muren.
[Rijksmonument] Witgepleisterd laag huis met hoog zadeldak en uitbouwen. Dakkapel door daklijst snijdend met hijsbalk. Zet zich voort in een huis met gezwenkte halsgevel met pinakels versierd; kruisvensters en een benedenhuis door accoladen-boog bekroond ca 1600. Gecombineerd met gevel aan de Nieuwe Weg.
Huisnaam van de oorspronkelijke woning: Vrije Vriend.
[Rijksmonument] Woonhuis (XVIIa) met lage gevel uitgevoerd in baksteen. Maakt deel uit van het synagoge-complex (Drieringensteeg)
(ook: Valkestraat 42) [Rijksmonument] Huis met gepleisterde lijstgevel 1660. In de zijgevel in Valkestraat 2 gevelsteentjes: 'ANNO' en '1660'.
Pakhuis met gedateerde (1892) sluitsteen boven ingang; ontwerp W.H. Kam in opdracht van de tabakshandelaar A. Herschel.
In 1993 gesloopt; in verband met geplande nieuwbouw t.o. de Plompetoren.
Pakhuis met eenvoudige topgevel, gepleisterd. Gevelsteentje (in feite is de bovenste steen een gebakken haardsteen) met het Wapen van Graaf Maurits. XVII A.
Poort met nog één afdeksteen; achteringang naar grote groentetuin behorend bij Langestraat [Schoenenreus]
[Rijksmonument] Naam: Seminary der oude Clerezy. Hoog oprijzend XIX huis van 3 verdiepingen met rechte kroonlijst, aan de korte zijden topgevels. Terzijde strekt een lager gebouwtje (neo-classicistische stijl) zich uit met ingangspartij, geblokte pilasters en tympaan. Thans maakt het pand deel uit van het kantoor van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek.
Referentie(s): Brongers (red), 1988.
Notarishuisje. Hier woonde Ezechiël Cohen.
[Rijksmonument] Huisnaam: 't Vagevier (= het Vagevuur). Witgepleisterd huis, door hijsbalk onderbroken (XVI). In de topgevels aan de korte zijden halve luikvensters met hardstenen kruiskozijnen.
Referentie(s): (Bouw)Geschiedenis en restauratieplan: Nieuwsblad 24 (dec 1990). Restauratie (en splitsing in 3 woningen) is in 1994 klaargekomen.
Huisnaam: de Roetsack. Gedateerd: 1540. Kruisvensters met zandstenen spijlen.
(Hoek: Nieuweweg 2) XVII huis met lage aanbouw (alleen beschreven voor zover Muurhuizen betreffend).