In 1860 deed de arts De Rooij de suggestie om het onderhoud aan Onze Lieve Vrouwetoren te staken; met het zo bespaarde geld konden de onhygiënische toestanden in de stad verbeterd worden.
De in 1871 benoemde gemeentearchitect W.H. Kam restaureerde in 1886 (onder toezicht van Cuypers) de Koppelpoort.
Verschillende voorzitters van de Oudheidkundige Vereniging Flehite kochten privé panden en verkochten ze aan elkaar door (o.a. Havik 33/35).
Referentie(s): LV 25 dd 6-12-1967.
Al in 1922 (dit is, landelijk gezien, vroeg) werd er een Verordening op de Monumenten uitgevaardigd en een Gemeentelijke Monumenten Commissie opgericht; deze adviseert het Gemeentebestuur inzake monumentenzaken en restauraties.
Referentie(s): Gemengde Berichten in: De Bouwwereld 1923 p.142-143. [Pers. med. M. Cramer]. Adriaans
Tussen 1946-1961 had onder burgemeester Molendijk de M een hoge prioriteit; helaas vond onder zijn burgemeesterschap in de jaren 1959/60 echter wel de demping van de buitenste gracht rond Afrt plaats.
In de jaren 1969-1971 vormde het, gelukkig voorkomen, onzalige plan om een W-O verbinding door de stad aan te leggen een ernstige bedreiging voor het behoud van de oorspronkelijke Structuur van de stad. Asselbergs, Huslage, Keuris, Tabak
V.d. Tak, v.d. Mark en v.d. Braber zijn bekende van Gemeentewege benoemde restauratie-architecten.
Sinds 1983 verzorgt de kunsthistoricus M. Cramer in Afrt een lijst van 'jonge monumenten' (uit de periode 1850-1940).
In 1985 verscheen het eerste nummer van het Nieuwsblad om voorlichting te geven over M en het archeologisch onderzoek binnen de Gemeente. In de inleiding tot de bundel uit 1993 staat een goed overzicht (door M. Cramer) over wat er in de periode 1980-1992 op dit gebied gebeurd is.
In 1985 kwam een Gemeentelijke Monumentenverordening in ontwerp gereed; Nieuwsblad 3 (okt 1985).
In 1986 werd een monumentenlijst (waaraan toegevoegd ca 275 'jonge monumenten' - gebouwd tussen 1850-1940 -) vastgesteld; Nieuwsblad 8 (dec 1986).
In 1999 ontving de stad de Europa Nostra-prijs als eerbewijs voor de terughoudende (waardoor het oorspronkelijke karakter behouden bleef) restauratie van de Koppelpoort.
Ten behoeve van de beoordeling van restauratievoorstellen beschikt de afdeling Gemeentelijke Monumentenzorg over een collectie (detail)foto's van monumentale panden; Topografisch beeldmateriaal.
Referentie(s): C. v.d. Braber, Over de restauratie van café 'Onder de Linden' (Mandaatshuis aan de Groenmarkt) rond 1942, in: Brongers e.a. (red.), 1989, pp. 153-163.