Er bestaat een Monumentenwet van 1962 (herzien in 1988). De lijst kent Rijksmonumenten [Rijksmonument]; dit zijn onroerende goederen (bv. huizen, aardwerken of hunebedden) van groot (kunst)historisch belang of zeldzaamheidswaarde; zij zijn wettelijk beschermd; er mag slechts met toestemming van de overheid aan veranderd of gerestaureerd worden; in principe heeft de overheid deels een financiele zorgplicht. Daarnaast zijn er beeldbepalende panden; panden die samen of in samenhang met een monument visueel belangrijk zijn. Tenslotte is er het beschermde stadsgezicht; sinds 1984 is de binnenstad van Afrt, binnen de tweede ring, een beschermd stadsgezicht; het ondervindt daardoor extra zorg bij de stadsplanning. Daarnaast is er een Gemeentelijke Monumentenlijst. Er was al in 1922 een Gemeentelijke Monumentencommissie, die het Gemeentebestuur inzake monumenten-zaken adviseert (Cf. Adriaans). In 1979 verscheen Vooruitstrevend behoud; in 1991 de nota: Amersfoort goed bekeken. Er zijn ca 350 monumenten van vóór 1850.
Ook de Oudheidkundige Vereniging Flehite heeft, alhoewel zij daarvoor op dit gebied actief was, sinds 1966 een monumentencommissie, die de Gemeente op bepaalde zaken attent kan maken. Monumentenzorg
Referentie(s): Vooruitstrevend behoud; een nota over monumentenzorg in Amersfoort, juni 1979.