Latijnse School

(ook wel Grote Schole; uitsluitend voor jongens).

Opgericht eind XIV; 1389 oudste vermelding.

Het wel genoemde oprichtingsjaar 1376 is in zwang gekomen toen in 1876 de Wet op het Hooger Onderwijs rechtskracht kreeg; men vierde toen het 500-jarig bestaan van de in de nabije toekomst op te heffen Latijnse School; bij die gelegenheid hield rector Dr D. Burger een redevoering besloten met een vleiend pleidooi (pp.17-18) tot het gemeentebestuur om de school, wegens het al gedurende vijf eeuwen voortbrengen van voortreffelijke leerlingen, in te richten volgens de nieuwe wet; over nog eens 500 jaar zou deze geste van het stedelijk bestuur met dankbaarheid herdacht worden! Vijf jaar later ontstond het Pro-gymnasium; 2 jaar daarna een volledig Gymnasium; in 1926 en 1976, vierde men vrijwel kritiekloos het 550-, respectievelijk 600-, jarig bestaan; van de vroegste geschiedenis is echter in feite niet veel bekend, het eigen Archief is verloren gegaan.

Rond 1600, onder rector (in zijn tweede periode: 1594-1618) Johannes Cornelius Gesselius was er sprake van dat de L S zou worden omgezet in een Universiteit (1), in 1602 raakt dit plan van de baan door bezwaren vanuit de Leidse Universiteit.

In de eerste eeuwen ligt het accent van de opleiding op de klassieke wereld; in de loop van XIX komen de exacte wetenschappen en de moderne talen daarbij; mogelijk was Conrector Van Oven tevens leraar Duits.

Zie ook: Listrius

Vestigingsplaatsen:

• Mogelijk begin: in of bij de Librije van de St Joriskerk (Appelmarkt-zijde; oudste vermelding van een gebouw/ruimte aldaar: 1487).
• ca 1525 Appelmarkt. Referentie(s): Brongers / Van Veen Noordegraaf, 1994 p.11.

  Dat deze plaats niet de eerste vestigingsplaats van de LS is, is in overeenstemming met archeologische waarnemingen.

  Referentie(s): F. Snieder in AKPU 1990/91 (1997) pp. 19-20.

• 1622 St Agnietenklooster (Herenstraat).
• eind XVIII(??) Pesthuis (Poth-terrein).
• 1820 St Barbaraklooster (Herenstraat 5).
• 1880 Westsingel 45 (naast 'De Doelen') als Pro-gymnasium (4-jarige cursus); het beeld van Pallas Athene (zonder uil) staat nog in de gevel. Sinds 1882 Gymnasium (6-jarige cursus) zelfde plaats aan Westsingel 45.
• 1923 Plantsoen West (op de plaats van het onlangs gesloopte Postkantoor).
• 1933 Groen van Prinstererlaan (Johan van Oldenbarneveld-gymnasium). Ontwerp: ir C.B. van der Tak.
• 1993 Thorbeckeplein (oude RHBS).

  Zie ook: Edanus, Gorter, Novesius, Prijsbanden

Referentie(s): Van Bemmel, 1760 p.422-432; D. Burger, Redevoering uitgesproken bij het 5e eeuwfeest der Latijnsche Scholen te Amersfoort, Amersfoort, 1876; Reynders, 1897 en 1928 en Gedenkboekje ter gelegenheid van het 575-jarig jubileum van het Johan van Oldenbarnevelt Gymnasium te Amersfoort, [Amersfoort], 1951; Sprok LXVII, LXVIII en LXIX; JVFL 1903 56-61 (H.J. Reijnders, Bijscholen); FL 5 feb 1973 47 [over ontslag Gesselius]; J.J. Beylsmit, Hoe oud is het Amersfoortse gymnasium? De school in de middeleeuwen, FL 9 no 3 okt 1977 4-9; Hovy, 1986 pp.81-83; C.A.van Kalveen, De Amersfoortse Latijnse School, ouderdom en ligging, FL 19 no 1/2 juni 1988 4-5.