Langste (vandaar de naam) doorgaande straat in oude kern (binnen de 1e muur) van de stad. Oudste vermelding van deze straatnaam: 1342. De Z-N lopende straat is, met de Utrechtsestraat, een onderdeel van de verbinding van Utrecht naar de gebieden N en O van de IJssel, waar de bisschop eveneens wereldlijk gezag uitoefende; aan zijn effectieve Landsheerlijk gezag in die streken kwam een einde toen de bisschop in 1227 gedood werd in de slag te Ane (bij Gramsbergen). Van oudsher was de straat in drie stukken verdeeld: in het Z de Breul, in het midden de Heilige Geest, en in het N de Langestraat. De huidige Huisnummering loopt van Z naar N; even nummers links. In XVII-XIX liep de route tussen de koninklijke paleizen Soestdijk-Het Loo via de L. In XXA ging al het autoverkeer van W-Nederland naar het N en O van het land door de L.
De L loopt over drie relatief hoge zandkoppen in de Afrtse ondergrond bij de Varkensmarkt, bij de Joriskerk en bij de Kreupelstraat.
Links van nr. 2 (en bij Varkensmarkt 17) is een brug over het punt waar de Westsingel overgaat in de Zuidsingel. Deze brug (Rodetorenpoortsbrug) heeft sluitstenen met uitgehakt wapen en een cartouche met het jaartal 1616. Aan de W-zijde is de brug voorzien van twee gesmede ijzeren bogen, elk voorzien van een rad met ketting; deze constructie heet Het Sprengel en had een functie bij de stedelijke watervoorziening. Het Sprengel is afgebeeld, gezien vanaf de Westsingel op een tekening (thans in het Louvre, Parijs) uit 1651 door Rembrandt van Rhijn (1606-1669).
Zie ook: Gezichten
[Rijksmonument] Pand met hoog tentdak, door winkel aangetast. In wezen XVI huis. Aan achterzijde en zijkant oude staat het beste afleesbaar.
[in XVI en XVII: Breul 46; Blaffert no 1139; in XIX genummerd: wijk A 24]. Huis met sobere XVIII halsgevel bekroond door gebeeldhouwde kuif; aan de achterzijde trapgevel en uitgebouwde schoorsteen met tandingen, XVI. Aan de zijkant getrapgevelde dakkapel. R, tussen nr 7 en 9 is overkapte gang, die de huisgroepen scheidt. In 1492 komt het perceel al in acten voor; het is dan het eerste huis in de Rode Torenstraat. In 1938 is het huis gedeeltelijk vernieuwd; in 1960/61 is de voorgevel gerestaureerd.
Nagenoeg continu gedurende 3 eeuwen tot 1 mei 1996 in gebruik geweest als apothekerswinkel.
Eigenaren: tot 1692 Mr Adr. van Brinkhorst;
1692-1712: Joh. van Bemmel (1639-1712), Lector Latijnse School, weesmeester en apotheker;
1712-1735: Dr Anth. van Bemmel (1675-1745) arts en apotheker, zijn weduwe Judith van Birkhoven hertrouwde met Erasmus Goudoever (notaris);
tot 1768: Johannes Wonnig [of Wooningh, cf. Wittop Koning, 1971 p.41], daarna diens weduwe Maria Jacomina Reynst;
1768-1824: Dirk Vroom ( -1824) apotheker met zijn echtgenote Johanna de Bie ( -1805);
1824-1839: M.A. van Krimpen, apotheker;
1839-1870: W.H.J. Breyl, apotheker;
1870-1906: Gerard van de Zoo de Jong, apotheker;
1906-1937: P.H.G. Ittmann ( -1945) lid van de Lutherse kerk, apotheker; er vond een vereniging plaats met de apotheek Varkensmarkt 17;
1938-1966: R.R. Keyser ( -1966) apotheker;
1966-1970: Mevrouw G.H. Keyser-Hardick ( -1996) apotheker, raadslid, wethouder;
1970-1996: Geert Keyser (1939-1999) apotheker, op 1 mei 1996 is de apotheek verplaatst naar de Snouckaertlaan.
Referentie(s): [ook voor de nummers: 11, 13 en 15]. J.D.H. van der Neut in OAG oktober 1979 pp.14-16.
Zie ook: Varkensmarkt 17
[XVI en XVII: Breul 44; Blaffert: no 1138; XIX: wijk A 23]. Huis met trapgevel, gevelsteen met jaar: 1619, met mozaiekwerk, sierankers en maskers, bekroond door schilddragende leeuw. Achterzijde eenvoudige topgevel van vroeger datum. De bouwmassa is kennelijk een opvulling van een 'gat' (tegenover de uitgang van de Krankeledenstraat) in de gevelwand van de Langestraat, die een ingang was naar de achterliggende Muurhuizen; oorspronkelijk liep het complex Muurhuizen, Breestraat en Krankeledenstraat volledig rond de oude stadskern.
Eigenaren: In Blaffert (1755): Albertus Pol (grossier in gedistilleerd) verkoopt het huis aan:
Jan Moesman;
1820-1834: David Muller ( -1827) (tabakshandelaar) gehuwd met Anna van de Pol (winkelierster);
1834-1855: Rijk Cruyff;
1855-1879: Hymen Jacob Cruyff (schilder), deze verkoopt de tuin aan de (Zuid)Singel aan de Anna Paulowna Bewaarschool, maar reserveert een gang naar een steiger aan de Zuidsingel;
1879-1898: Jan v.d.Bosch ( -1898) (winkelier);
1898-1900: moeder ( -1900) van Jan v.d. Bosch;
1900-1903: Heintje v.d. Bosch gehuwd met Gerrit Dekker;
1903- : Johan Hendrik Bauland (koopman), deze geeft ook no 13 vrije overgang naar de genoemde steiger;
-1916: Jonas Bolk (notaris);
1916-1934: Abraham van der Kuilen ( -1934) (koopman);
1934-1949: Cornelis van den Berg ( -1949).
[XVI en XVII: Breul 42; Blaffert no 1137; XIX: wijk A 22]. Eigenaren de families: Oudendoelen, Jac. Heek, S. van Straalsond, W. van de Plaat, D. Mulder, Jan Brom (bakker) tot 1923, Iz. de Wolff (vleeshouwer) tot 1942.
[Blaffert no 1136]. Eigenaren: Johannes Lagerweij (bombasijdewerker); daarna Barth. Pijpers. Kwam tussen 1903-1971 aan: familie Smeitink (slager), achter no 13 was in een schuur het slachthuis. Had ook recht van overpad naar de genoemde steiger.
(hoek Lieve Vrouwestraat) Thans een onopvallende gevel; van de hand van A. Oltmans (1814-1853) is een schets van een prachtige gothische gevel bekend, die rond 1850 gesloopt moet zijn; in de bouwmassa moet het gothische gebouw zelf nog verscholen zitten. Minder gedetailleerd is dezelfde gevel afgebeeld op een atelier-compositie door Everhardus Koster (1817-1892).
Referentie(s): H.Halbertsma AC 8-9-1992.
Huisnaam: Gulde Vijzel; de hierbij behorende gevelsteen bevindt zich thans in de gevel van Muurhuizen 35 A. [de huisnaam diende voor de apotheek van De Roemer; vervolgens was er een tabakszaak; later de lijsten- en prentenhandel Veenendaal].
[XIX: wijk A 22]. Winkelhuis en erve, met tuin en plaats, met gang en poort naar de Mooyerstraat in Wijk Breul no 22. In XIX tabakswinkel, eigenaar de hoedenfabrikant en azijnmaker Jan Jacobs. In 1901 gekocht door boekhandelaar / uitgever G.G. Veenendaal E.J.zn (1877-1951); verbouwd in 1936 (enige toen gevonden 'Jacoba-kannetjes' zijn in Museum Flehite); initiaaldevies van de uitgeverij: God Geve Voorspoed; Veenendaal had 4 zonen (1 in boekhandel en 1 antiquaar) en 3 dochters (1 in boekhandel).
Referentie(s): Van der Neut, 1951.
Huisnaam: Gouden Ketting.
Huisnaam: Springend Hert.
Langestraat 40-46 in de loop van 1979 gesloopt; C. v.d. Braber, Een belangrijk stukje Amersfoort exit, FL 12 no 2 okt 1980 23-25.
Huisnaam: Dubbele Sleutel.
[Rijksmonument] Huis met eenvoudige halsgevel, onder tot winkel verbouwd. Van belang voor nr 45.
[Rijksmonument] Huis met trapgevel met natuurstenen banden en blokken, 1628 gedateerd, gevel bekroond door schilddragende leeuw. Heeft aan architect H. Kroes als voorbeeld gediend voor het ontwerp van de gevel van Museum Flehite (Westsingel 50).
Huisnaam: Koelvat.
Huisnaam: Canasser
Huisnaam: Witte Wan.
[Rijksmonument] Evangelisch-Lutherse kerk. Eenvoudig neo-klassicistisch gebouw, gevel met pilasters waartussen spitsboogramen bekroond door tympanon; klokketorentje met zwaan als windvaan. Vroeg XIX.
Zie ook: Faber, Heilige Geest Kapel, Leesgezelschap, Leinweber, Lutherse kerk, Otto
Gevelsteen met jaar: 1895. Huisnaam: Ster. Ontwerp: H. Kroes.
Huisnaam: Koe zonder Melk.
Zie ook: Hof 39 (apotheek).
Gevelsteen met jaar: 1888.
Warenhuis uit 1903; gebouwd voor de Gebroeders Hamers; ontwerp H. Kroes; Jugendstil of Art Nouveau; in de loop der jaren is er het een en ander aan gewijzigd.
Huisnaam: IJzerman.
[Rijksmonument] Pand, één geheel met nr 88. XVIII huis met rechte kroonlijst met tandingen. Dak door 2 schoorstenen bekroond. Diep doorlopend terzijde van de Joriskerk, langs de Groenmarkt gepleisterd.
één met 86
Huisnaam: Lam.
Huisnaam: De Nieuwe Engel.
Zie ook: Kollewijn
Huisnaam: Vergulde Pauw.
Zie Nieuwstraat 2. Huisnaam: Wapen van Leiden.
Huisnaam: Elias.
[Camp 126; 3e huis van de Nieuwstraat; wijk B 27]. Bewoners/eigenaren:
Chirurgijn Frans van Bemmel.
Apotheker Gaukes.
In 1811 Theodorus Jacobus (1790-1855) (zoon van Ds. Pieter Hondius (1760-1833), drogist en koopman in verf), Th. J. werd in 1817 stadsapotheker; weduwe Maria Hondius (1790-1859) zette de zaken tot haar dood voort.
Zoon Pieter Hondius (1816-1889) drogist en apotheker tot 1888 (zaak daarna opgeheven).
Referentie(s): Wittop Koning, 1971 p.41; Van der Neut, 1972.
[Camp 127; 4e huis vanaf de Nieuwstraat; Langestraat Z.Z.; Wijk B 26]. Eigenaar Blaffert (1755) de kruidenier Jan Blok.
Opgevolgd door kruidenier Lodewijk Hondius (1725-1804). Daarna zijn zoon kruidenier en koopman in tabak (tevens schepen en burgemeester van Afrt) Gerrit Hondius (1756-1831).
Referentie(s): Van der Neut, 1972.
Huisnaam: Engel.
[Rijksmonument] Huis met eenvoudige halsgevel, 1747. Versierde afdek en voluten.
Huisnaam: Drie Kazen.
[Rijksmonument] Huisnaam: Nieuw Amsvorde. Brede lijstgevel waarachter huis van oudere datum. Voormalige brouwerij (naam onbekend); laatste brouwer Van Lommetsum (cf. Heunks, 1940, p.5).
Huisnaam: Melkmeisje; vermoedelijk woonhuis en bedrijfspand van de boekverkoper Wijnand Pannekoek.
[Rijksmonument] Hoek Muurhuizen. Huis met lijstgevel met natuurstenen blokken op de hoek, aan de zijde der Muurhuizen gebogen verloop, hijsluik doorsnijdt hier de daklijst.
[Rijksmonument] Forse XIX lijstgevel waarachter een middeleeuws huis.
Huisnaam: Nachtschuit.