Nederlands Hervormde of Joriskerk, in de volksmond Hofkerk (Hof 1). In 1132 is er sprake van een bisschoppelijke hofkapel; dit werd in XIII een eenbeukig parochie-kerkje in romaanse stijl met een toren (bouw begonnen 1243; gewijd 23 september 1248 door Otto III). In 1317 schenkt de Bisschop van Utrecht de grond van het vroegere hofstede-gebied aan de Joriskerk. In 1337 verheven tot kapittelkerk door Johannes van Diest; hierdoor waren er meer inkomsten en konden de kerkelijke feesten uitbundiger gevierd worden. Zwaar beschadigd bij brand van 1340 (Hostie-wonder); de onderbouw van de romaanse toren is bewaard gebleven (de rondbogen ervan zijn net boven het dakvlak zichtbaar), in de toren een grote klok met doorsnede 153 cm, gedateerd 1489; herbouw en uitbreiding tot hallenkerk met drie beuken (XVA); dit leidde uiteindelijk in 1534 tot de huidige toestand. Buiten zijn tussen het Noorderportaal en de voormalige Sacristie moeten in twee steunberen zichtbaar van de Librije (afgebroken in 1626); tussen deze steunberen ziet men sporen van een gewelfaanzet van het dak van de Librije. Sacristie of kosterswoning (XV) aan NO-zijde (aan de Groenmarkt); afgebroken 1905 en vervangen door het huidige 'Bureau der NH Gemeente' op de hoek van de Groenmarkt en Langestraat. Rijk Z-portaal (ca 1500) met op de verdieping de Chirurgijnskamer; aan de N-zijde een eenvoudiger portaal. Op hoek Langestraat en Groenmarkt stond, aan de Langestraat, tegen de kerk aan het Accijns of Kleppermanshuisje; hierin tegen het koor aan de Langestraat een Muurschildering (XVI): Jezus en de H Veronica met de zweetdoek; kwam bij afbraak (1901) tevoorschijn. Inwendig: oxaal (Alkmaar) rijk versierd (ca 1482), in 1844 verminkt om er een orgel op te plaatsen; gerestaureerd rond 1965. Romaans doopvont op een in 1762 vernieuwde voet. Tweede orgel door C F A Naber, 1845. In het zuiderzijkoor 2 muurschilderingen van ca 1500, schilderstuk van de regenten van de Joriskerk 1657, tegen de romaanse torenmuur 'De Klockman' van 1725. In het N-zijkoor epitaaf voor Jacob van Campen. XVIIe eeuwse gestoelten en een laatgotische wandbetimmering. Met name aan de buitenzijde in het N-portaal ziet men de typische krassen van messen; hier verkreeg de bevolking uit de stenen van de kerk een poeder met genezende kracht. Het laatste stuk kerkhof (de huidige Groenmarkt) is in 1648 buiten gebruik gesteld.
Referentie(s): Sprok VII en VIII; in 1798 werd de kerk getaxeerd: Bijz 1 80-109; [D.]H[uygen], De wapenborden in St Joriskerk, JVFL 1929 20-21; H.E. Dekhuyzen, De Sint Joriskerk te Amersfoort van twaalfhonderd tot heden, Amersfoort, [1969] [bespr: FL 4 oct 1971 27-28; rectificatie: FL 4 feb 1972 62]; P. van den Bosch O.S.C., Het Sint-Joriskapittel te Amersfoort, 1963, doct. scriptie Amsterdam in GAA; C.A. van Kalveen, Hoe een schenking aan de St Joriskerk verloren ging, FL 10 no 4 dec 1978 64-66; C.A. van Kalveen, De oudste rekening van de St Joriskerk teruggevonden, FL 11 no 1 maart 1979 4-7 en 11 no 2 aug 1979 20-26; C.A. van Kalveen, De oudste oorkonde op naam van het Sint Joriskapittel, 1342, FL 19 no 3/4 dec 1988 46-47.
J.G.J. van Booma, Het wegen van dopelingen, andere kinderen en volwassenen in onze kerkgebouwen, vóór de Reformatie, Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie en het Iconografisch Bureau 40 (1986) 31-66; in de jaarrekeningen van de kerkmeesters der St Joriskerk over 1573 en 1576/77 komt dit gebruik voor; het is een gelofte, waarbij men zijn gewicht in goud of graan beloofde voor verhoorde wensen [FL 20 1/2 juli 1989 26]; C.A. van Kalveen, De Amersfoortse Sint-Joriskerk in de geschreven bronnen tot ca. 1380, in: Brongers e.a. (red), 1989 51-77; J.G. Smit, 'Practesijns' aan het werk, verwikkelingen tussen Ds. Visvliet, de kerkeraad en de magistraat van Amersfoort in de jaren 1678-1682, in: Brongers e.a. (red), 1989 100-127; K. Emmens, Van toren tot toren; Vier eeuwen bouwen aan de Sint-Joriskerk te Amersfoort, FL 22 no 3/4 nov 1992 26-29; B.G.J. Elias, Nieuwe instructie door de Kerkvoogden op 14-4-1873 voor de koster van de St J-kerk, Nieuwsbrief van de Stichting Vrienden van de St J-kerk februari 1994 [FL 24 3/4 maart 1995 64].
Zie ook: Volksgeneeskunde