Logo - Archief Eemland

Zoeken door alles

Havik

Havik

Traditioneel wordt de naam Havik verklaard als 'havenwijk'; het is het gebied rond de ME haven van Afrt; oudste vermelding van deze naam: 1390. In 1351 wordt een Jacob van Havik vermeld. De Blaeu-kaart (ca 1645) vermeld: Op Havick. Er bevond zich tot in de XVIII een kraan met tredmolen op de kade aan het einde van de Krommestraat. Na de bouw van de Koppelpoort (XIVB) is de Haven verplaatst naar zijn huidige plaats langs de Eem buiten de Koppelpoort. Nog in 1400 wordt ook de naam Havickerbeke gebruikt [Cf. Hovy, 1986, p.9].

Als een andere, etymologie zou ik willen voorstellen: VIK = bocht [voortlevend in het 'wijk' in afwijking] en (H)A betekent water zoals in Aa en (H)Amer; het hydroniem zou dan staan voor 'gebogen water(loop)'; dit komt overeen met de realiteit, het is het enige gebogen water binnen de stadsgrachten; het is ook een ondersteuning van de gedachte dat de naam Havickerbeke wijst op natuurlijk water. Havik zou dan een waternaam zijn. J. de Vries, 1971: Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden, sv wijk(2). Over zes grondboringen tussen Lavendelstraat en Appelmarkt (nog geen natuurlijk zand bij 3 m boordiepte): Nieuwsblad 36 (dec 1993).

Bij de bestratingswerkzaamheden werd een ME pelgrims-ampul van een tin-lood legering gevonden; rond 1600 raken deze in onbruik; mogelijk afkomstig uit Neuss am Rhein waar de H Quirinus werd vereerd; Nieuwsblad 36 (dec 1993).

Zie ook: Novesius

Havik 1

[Rijksmonument] Huisnaam: Kleine Kerkje. Woonhuis met gepleisterde gevel. Aan de zijkant hoge topgevel. Vormt een geheel met nr 3. Ca 1958 gerestaureerd.

Havik 2

[Rijksmonument] Gepleisterd woonhuis met rechte kroonlijst, in midden verhoogd met hijsbalk.

Havik 3

[Rijksmonument] Woonhuis met gewitte gevel. Vormt één geheel met nr 1.

Havik 4

[Rijksmonument] Gepleisterd woonhuis met rechte kroonlijst. XIX voorkomen.

Havik 10

[Rijksmonument] Huis met eenvoudige lijstgevel (XVII).

Havik 11

[Rijksmonument] Huisnaam: Brielle. Woonhuis (XVII), pilastergevel met rechte kroonlijst en hoog tentdak, door drie schoorstenen versierd. Dakvensters door tympanen bekroond. Vormt één geheel met nr 13.

Zie ook: Beschuitmarkt

Havik 12

[Rijksmonument] Huis met lijstgevel met gesneden randen.

Havik 13

[Rijksmonument] Huisnaam: Deshima; Cock Blomhoff. Woonhuis (XVII) pilastergevel met rechte kroonlijst en hoog tentdak, door drie schoorstenen versierd. Dakvensters door tympanen bekroond. Vormt een geheel met nr 11.

Huisnaam en windvaan, die op een VOC-relatie lijken te wijzen, zijn echter rond 1976 gegeven en vervaardigd door A. Flonk, een recente bewoner die belangstelling voor de VOC had.

Havik 14a en 14b

[Rijksmonument] Gepleisterd huis met rechte kroonlijst en mansarde dak. Ondanks XIX vormen is een ouder huis aanwezig. Tot 1994 papiergroothandel.

Havik 15

Huisnaam: Oude Grutmolen.

Havik 16

[Rijksmonument] Gepleisterd eenvoudig woonhuis; ca. 1800.

Havik 18a en 18b

[Rijksmonument] Huis met gepleisterde lijstgevel; ca 1810.

Havik 20

[Rijksmonument] Woonhuis met rechte kroonlijst. XIX voorkomen. In de vooruitspringende hoek een spiongat. De kern is ca XVI.

HavikArcheologisch onderzoek N-oever Havik

In de samenhangende groep panden 8, 10, 12 en 14) is in de winter 1995/96, tijdens verbouw-werkzaamheden, onderzoek gedaan; in het iets verderop liggende pand 20 werden waarnemingen gedaan door de eigenaar/bewoner, tevens ambtenaar van de ROB, G. van Haaff.

Referentie(s): STAA-reeks no 7 (december 1996).

Resultaat.

Eerste bewoningssporen (voornamelijk aardewerkscherven; enkele paalkuilen lijken op houtbouw te wijzen) zijn uit de XIII (tussen 1225-1250); sporen van overstromingen. Pand no 20 heeft overwegend stenen funderingen daterend uit ca 1300; de fundering van de voorgevel van dit pand kan iets ouder zijn; waarschijnlijk had deze voorgevel een waterkerende functie; de ingang was in een (al vroeg verdwenen) steegje O van pand 20. Pand 14 en 20 springen uit de rooilijn en de noklijnen (evenals van 28) staan loodrecht op het water; dit wijst op ouderdom; het lijken pakhuizen op het waterfront met de mogelijkheid om goederen direct uit het schip te hijsen. De oude kavels zijn breed, mogelijk konden de niet bebouwde tussenruimten gebruikt worden om goederen (hout in houttuinen?) op te slaan.

Tegen 1500 is het water versmald en voorzien van een kade; in de loop van XVI ontstaat er een aaneengesloten huizenrij; pas uit deze eeuw stammen de vroegste archivalische bronnen. Van pand 20 zijn de eigenaren vanaf 1585 bekend; het pand komt dan in handen van de meestertimmerman Peter Wouterszn van Lockhorst; tot in de XIX blijft het handen van deze familie. In de hele reeks panden 8-14 komen opmerkelijk veel timmerlieden als eigenaar voor (cf. de houttuinen?).

Deze gedeeltelijke demping van het water zou het onzijdig lidwoord van het toponiem kunnen verklaren; de volksmond zegt dat men op het Havik woont, om dezelfde reden woont men op het Zand.

Er zijn verschillende resoluties betreffende het Havik. 1549: schepen die zout willen verkopen mogen alleen daar liggen; 1661: binnenscheepjes van Afrters mogen alleen daar liggen (herhaling in 1732).

Havik 25

[Rijksmonument] Huis met zware halsgevel met bakstenen pilasters, gevelsteen: 1664; gebeeldhouwde natuurstenen vleugelstukken, gebeeldhouwde guirlandes en cartouches. Huis van het 'Vingboons-type'.In gebruik bij het 'Leger des Heils'. Restauratie uit de 1930er jaren.

Havik 26

[Rijksmonument] Huis met lijstgevel (XIXA). Kern van het gebouw vermoedelijk XVI. Sterfhuis van apotheker Pieter Hondius (1816-1889).

Zie ook: Langestraat 99

Havik 27

[Rijksmonument] Witgepleisterd woonhuis met rechte kroonlijst. Houten deuromlijsting. Vereniging Filalethes; N Donselaar Celsiusstraat 54

- 27 en 29. Gebouw van de Vereniging Filalethes (lett: Waarheidsvriend) (ingang: no 27). Vereniging opgericht in februari 1921 om de ideeën van de Gereformeerde Bond (ontstaan in 1909) in de NH-kerk beter door te laten dringen; éénmaal per week bijbellezing; thans wijkgebouw van wijk 4 der NH-kerk (deze kerkt thans in de Joriskerk); bejaarden- en jeugdclubs, catechisatie.

In XIX was er op no 27 een Franse Kostschool die geleid werd door zes ongehuwde dames Hondius: vier dochters van de apotheker uit de Langestraat 99 (hun vader stierf in het huis er tegenover, no 26) en twee nichtjes.

Referentie(s): Van der Neut, 1972.

Daarna werd no 27 de Dansschool van Dumoulin.

Havik 28

[Rijksmonument] Huis met witgepleisterde gevel onder kroonlijst (XVII). Brand in 1967.

Havik 29

[Rijksmonument] Huis met eenvoudige witgepleisterde lijstgevel met kleine roedenverdeling in de vensters. XIX karakter. Vereniging Filalethes

Havik 30

[Rijksmonument] Huis met lijstgevel, hoek Bloemendalse binnenpoort. Blinde zijgevel met vensternissen.

Havik 31

Huis met lijstgevel. XVIII.

Havik 33

[Rijksmonument] Voormalig gebouw 'De Doelen'. Huis met kleine trapgevel, 1618, met in onderpui metselmozaiek. Eig: Vereniging Hendrick de Keyser. Dit smalle huis lijkt een uitgang van een straatje (Havikker(beek?)straat) op te vullen; het straatje liep achter de huizen en kwam op de Hof uit; op XIX kaarten is het beloop ervan in de percelering van de achter de huizen liggende tuinen goed te volgen.

Havik 35

[Rijksmonument] Huis met trapgevel, boven de ramen schelpen als boogvullingen. Omtrent 1618. Eig: Vereniging Hendrick de Keyser.

= Beide panden (33 en 35) waren eens, om ze als monument te beschermen, het persoonlijk eigendom van verschillende opeenvolgende voorzitters van de oudheidkundige vereniging 'Flehite'; in 1941 gingen ze over van Willem Croockewit WAzn naar 'Hendrick de Keyser'.

Zie ook: Monumentenzorg

Havik 37a en 37b

[Rijksmonument] Huis met lijstgevel (XVIII).

Havik 39

[Rijksmonument] Huisnaam: Wapen van Amsterdam. Huis met lijstgevel (XVIII). Zie KB nr 16 dd 4-2-1970.

Havik 47

[Rijksmonument] Huisnaam: Verdwaalde Schaap. Hoek: Lavendelstraat. Huis met topgevel met horizontale tandingen in de gevel. Zijgevel aan de Lavendelstraat gepleisterd. Tijdens graafwerk tbv de restauratie zijn hier zeer veel nagenoeg onbeschadigde potten gevonden; mogelijk woonde hier een pottenverkoper.