Bank van Leening

Andere namen: lommerd (naar: Lombardije, waar dit type bank ontstond), pandjeshuis, huis met recht van inkoop, Ome Jan en Achter de schuine deur. Er zijn twee fasen te onderscheiden:

• (Private exploitatie). Van Bemmel, 1760 p.I-415 geeft als oudste vermelding van een B 1582 (bankier: Neeltgen Gesteren, weduwe van Anthonis Ferreris Predemontoes); de B kwam pas in 1585 (met de bankier: Jan Baptista Drianys) echt op gang; in 1675 (na het insolvent worden van de familie Farreris) werden gegadigden voor bankier door de Vroedschap per advertentie opgeroepen, de al in Nijmegen actief zijnde Moses en Ruben Gomparts kregen het octrooi (niemand anders in de stad mocht - op boete - een pand belenen); als de lommerdman op straat of in de zaak werd gemolesteerd volgde een boete. Na hun vertrek in 1681 kwam hun oom Leeman Gomperts naar Afrt, de zaken werden echter gedaan door diens vrouw Sore Hitsel (of Helena) Gomperts, die zelfs in 1698 persoonlijk het continueringscontract met de Magistraat sloot; in 1707 huurde Hitsel Gomperts een huis in de Krommestraat (hoek Haversteeg; waarschijnlijk: Blaffert, 1755 no 662??), hier werden ook synagoge-diensten gehouden. In 1729 (vernieuwd in 1740) werd er een contract gesloten met hun zoon Kosman Leeman Gomperts.

  In 1751 (de belangstelling van de familie Gomperts was geëindigd) kwam er een geheel nieuwe Ordonnantie op de B (Referentie(s): Zwarts, 1927 11-19). De te betalen rentes konden overigens wel oplopen tot 13 à 20% per jaar. De Blaffert, 1755 (huisno 1056) vermeldt Hendrik (opvolger Dr Jacobus H.v.H.) Hooft van Huijsduijnen als pachter. Hierna was Benjamin Cohen bankier.

• (Stedelijke expoitatie). In 1771 nam de stad zelf het risico met een B; deze was gevestigd Coninckstraat 15 (De Tabaksplant); kassier was de zilversmid Jan van Moesberg; het startkapitaal werd door de Cameraar voorgeschoten; Cohen mocht zijn zaken (tot 1 juli 1772) afmaken.

  In 1851 is J. van Wisseling Lombard-Houder (cf. Adresboek -

  Afrtse Almanak). Vestiging aan de Muurhuizen t.o. de Kortegracht (tussen St Jorisbrug en Scherbierstraat).

  Rond XVIIIc werd er een boete (f. 1000,-) ingevoerd om te voorkomen dat particulieren het monopolie van de B omzeilden; Referentie(s): J.Melles, Het Huys van Leeninge; Geschiedenis van de oude Lombarden en de stedelijke bank van lening te Rotterdam, 1325-1950, 's-Gravenhage, 1950, p. 63.

  Adressen: Bank van Leening aan de Zuidsingel (tegenover de brug (de Lombardsbrug) naast de Drukkerij van Van Wijngen). Er opent op 2 januari 1890 Amersfoortsche Bank van Leening, Krommestraat wijk F no 231; huis tegenover de Haversteeg. In 1929 is de B opgeheven; er werd niemand meer bereid gevonden om pandhouder te zijn. Cohen, Lommerd, Pandjeshuizen