Onderzoeksgids Oud-Rechterlijke Archieven

In oud-rechterlijke archieven vindt u documenten van steden en dorpen van vóór 1811 op het gebied van rechtspraak en transporten van onroerend goed, akten van hypotheek, testamenten, boedelinventarissen en akten van huwelijksaangifte. 

Rechtspraak

Vóór 1811 werd er in de steden en dorpen zelf recht gesproken. Van ieder dorp en iedere stad is het archief van deze rechtbanken bewaard gebleven. In de dorpen werd alleen recht gesproken in civiele zaken. Deze zaken gingen bijvoorbeeld over ruzies over of de afvoer van het regenwater van het dak op het erf van de buren mocht uitkomen. In de steden werd daarnaast ook recht gesproken over criminele zaken, zoals diefstal en moord.

Zowel in de dorpen als de steden was er ook de vrijwillige rechtspraak. De stukken die hieronder thuishoren gaan bijvoorbeeld over transporten van onroerend goed, akten van hypotheek, testamenten, boedelinventarissen en akten van huwelijksaangifte. Na 1811 werden deze zaken alleen nog door notarissen behandeld. Vóór 1811 was hierin geen duidelijke scheiding. Daarbij kwam dat notarissen over het algemeen alleen in de steden zetelden. Voor dorpelingen was het dus eenvoudiger om bij het dorpsbestuur hun overeenkomsten af te sluiten.

Wat is er aanwezig bij Archief Eemland?

De documenten in de rechterlijke archieven heten protocollen en zijn in chronologische volgorde verzameld in banden. Dit maakt deze stukken moeilijk toegankelijk. Momenteel wordt gewerkt aan een index op de transportakten in het stadsgerecht van Amersfoort. Deze index staat op de website en wordt voortdurend aangevuld. Ook van enkele dorpsarchieven zijn ondertussen indexen gepubliceerd. Deze zijn op onze website te vinden onder dorpsgerechten.

Bij Archief Eemland zijn de volgende rechterlijke archieven te raadplegen: